Lach Szyrma, Krystyn

Polski filozof, pisarz, tłumacz i publicysta, uczestnik powstania listopadowego. Urodził się w chłopskiej, luterańskiej rodzinie. Uczęszczał początkowo do wiejskiej szkółki, następnie wykształceniem uzdolnionego chłopca zajął się miejscowy pastor, który wysłał go na naukę do szkoły miejskiej w Królewcu. Krystyn Lach przyjął przydomek Szyrma (od znanej na Polesiu szlacheckiej rodziny) i zdecydował się na dalszą edukację. Ukończył gimnazjum, a następnie uzyskał tytuł magistra filozofii na Cesarskim Uniwersytecie Wileńskim. Otrzymał posadę prywatnego nauczyciela u księcia Konstantego Adama Czartoryskiego, w tym czasie rozpoczął też działalność literacką (zachowały sie zapiski z jego pieszych podróży w rodzinne strony), ujawniły się zainteresowania etnograficzne, dzięki którym znalazł się w gronie prekursorów romantyzmu. W tym czasie nawiązał bliskie kontakty z pisarką Klementyną z Tańskich Hoffmanową, z którą się spotykał i prowadził korespondencję. W 1820 roku odbył ze swoim wychowankiem Adamem Konstantym Czartoryskim podróż do Szwajcarii i Anglii, a w 1923 wydał w Edynburgu Letters Literary and Political on Poland, uznane za pierwszą tego typu pracę po angielsku. W 1824 roku objął katedrę filozofii na Królewskim Uniwersytecie Warszawskim, uzyskał doktorat z filozofii, wykładał także antropologię, prawo natury i logikę. Po wydaniu popularnego dzieła Anglia i Szkocja. Przypomnienia z podróży... (1828) został członkiem Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk. Podczas powstania listopadowego stanął na czele samodzielnie utworzonej Gwardii Akademickiej. Za zbytni radykalizm został usunięty przez Chłopickiego i wysłany z misją Rządu Narodowego do Anglii; aresztowany w drodze, kilka tygodni spędził w pruskim więzieniu. Po upadku powstania przedostał się do Anglii, gdzie osiadł na stałe. Na emigracji prowadził działalność polityczną jako zwolennik obozu Adama Jerzego Czartoryskiego, przede wszystkim był jednak aktywnym pisarzem i publicystą. Autor licznych artykułów o Polsce, tłumacz na język angielski m.in. utworów Adama Mickiewicza. W polskich czasopismach, jak „Gazeta Codzienna”, „Gazeta Warszawska” i „Czas” publikował tłumaczenia z angielskiego. Po jego śmierci ukazał się autobiograficzny Pamiętnik mego życia.