o projekcie

Baza „Archiwum kobiet: Piszące” powstała w ramach projektu NRPH (nr 0087/NPRH2/H11/81/2012), realizowanego w latach 2013–2018 w Instytucie Badań Literackich PAN. Zawiera ona informacje dotyczące niepublikowanych zabytków autobiografistyki – dzienników, pamiętników, wspomnień, listów, relacji – autorstwa kobiet. Piszące są kategorią ponadnarodową. Polki, Rosjanki, Żydówki, Ukrainki, Litwinki, Czeszki wiążą nie tylko historia i miejsce, ale przede wszystkim akt pisania. Choć zanurzone są w różnych językach, dają świadectwo istnienia wspólnoty kobiet, wyrażającej swoją egzystencję na papierze.

Kobiece dzienniki, pamiętniki i korespondencja – pochodzące z kilkudziesięciu archiwów polskich i europejskich, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów powiązanych kulturowo z Polską poprzez fakt dawniejszej łączności z jej terytoriami (Litwa, Ukraina, Rosja) – to wciąż niedostatecznie rozpoznany obszar kultury polskiej. Wkład kobiet w życie duchowe i umysłowe epoki jest niedoszacowany – ich pisma osobiste trafiały głównie do rodzinnych archiwów. Ale dokumenty te nie dotyczą tylko spraw domowych czy intymnych. Są one rejestrem aktywności społecznej, politycznej i intelektualnej kobiet, ich tożsamości i genealogii tej tożsamości, a także wzajemnych kontaktów i relacji rodzinnych, środowiskowych, ideowych, których poznanie przyczyni się do pogłębienia wiedzy o specyfice polskiego społeczeństwa. Literatura dokumentu osobistego okazuje się rodzajem drugiego obiegu kultury intelektualnej, niewchodzącym poprzez druk w sferę publiczną.

 

Koncentracja na związkach twórczyń z kulturą oficjalną pomija te ich relacje, które uznawane są za mniej znaczące, nieformalne, marginalne w ich biografii. Tymczasem tożsamość tych kobiet kształtuje się zwykle – zwłaszcza na początku – nie w środowisku męskim, lecz kobiecym – w kręgu pierwszych silnych relacji emocjonalnych w rodzinie (związki z matką czy babką, ciotkami, siostrami, kuzynkami) i wokół niej, a także relacji z guwernantkami, nauczycielkami z pensji czy koleżankami i przyjaciółkami ze szkoły. Nie oznacza to, że z tych kręgów byli wykluczeni mężczyźni. Wręcz przeciwnie, odgrywali oni ważną rolę jako ojcowie, mężowie, synowie, znajomi, kochankowie i przyjaciele.

Dzięki „Archiwum Kobiet” będzie można oszacować rzeczywiste rozmiary i charakter wkładu owego kobiecego kontinuum w życie zbiorowości polskiej. Opis emocjonalnych, intelektualnych, literackich, społecznych i politycznych związków pomiędzy kobietami w poprzednich epokach umożliwi także adekwatną i pogłębioną analizę współczesnego obrazu wschodnioeuropejskiej wykształconej kobiety, jej relacji z innymi kobietami oraz problemu konstruowania przez nią tożsamości kulturowej.

"Praca naukowa finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2013-2018 nr projektu 0087/NPRH2/H11/81/2012"

Narodowy Program Rozwoju Humanistyki