publikacje

Wróć do listy

50 lat pracy w organizacjach kobiecych w Warszawie. Wspomnienia osobiste

Po pięćdziesięciu latach zajmowania się kwestiami równouprawnienia kobiet Teodora Męczkowska, jak pisze, czuje powinność, aby podzielić się swoimi obserwacjami i spostrzeżeniami. Kreśli obraz organizacji kobiecych na ziemiach polskich w końcu XIX w. (została wówczas przyjęta do jednej z nich) oraz ich dynamicznego rozwoju na początku XX w., zwłaszcza podczas I wojny światowej. Autorka przybliża zagadnienia istotne dla ruchu feministycznego, takie jak praca kobiet, dostęp do wykształcenia, prawa polityczne i społeczne. Prezentuje dwa nurty wyraźnie widoczne w polskim ruchu: zaangażowany w pierwszej kolejności w odzyskanie niepodległości lub walczący przede wszystkim o równouprawnienie i wyzwolenie kobiet. Przedstawia kilka organizacji, z którymi współpracowała, ich cele statutowe, działalność, ważniejsze osiągnięcia, członkinie oraz sympatyków. Wymienia Koło Kobiet Korony i Litwy, zakonspirowane stowarzyszenie, którego głównym celem była praca na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości, ale też aktywizacja kobiet. Omawia utworzenie w 1899 r. Delegacji Pracy Kobiet oraz rolę, jaką odegrała w nim Paulina Kuczalska-Reinschmit. Opisuje oficjalne zadanie tej organizacji, czyli zdobywanie dla kobiet nowych miejsc pracy i możliwości kształcenia, oraz cel zakonspirowany – szczegółowy plan wyzwolenia kobiety ze społecznej i obyczajowej niewoli. Pisze także o utworzeniu w 1907 r. Związku Równouprawnienia Kobiet Polskich (ZRKP) oraz jego celach: wywalczeniu dla kobiet równouprawnienia politycznego, społecznego i obyczajowego. Przybliża rozłam w ZRKP. Zarzewiem konfliktu było przeświadczenie części członkiń, że nie można sprawy kobiecej izolować od innych. Osoby stojące na tym stanowisku utworzyły Stowarzyszenie Równouprawnienia Kobiet Polskich (SRKP) z programem zbliżonym do programu ZRKP. Męczkowska prezentuje działalność SRKP: oświatową (prowadzenie kursów dla kobiet; liczba ich uczestniczek w niektórych latach dochodziła do stu pięćdziesięciu), wydawniczą (cykl Kobieta w życiu społecznym), propagandową (odczyty na prowincji). Jako sukces SRKP wymienia zorganizowanie Zjazdu Kobiet Polskich w 1907 r. Wspomina inne organizacje: Warszawskie Chrześcijańskie Towarzystwo Ochrony Kobiet, Towarzystwo Abolicjonistów, działającą w czasie I wojny Ligę Kobiet Pogotowia Wojennego, Związek Pracy Obywatelskiej Kobiet, Polskie Stowarzyszenie Kobiet z Wyższym Wykształceniem. Autorka referuje działania mające doprowadzić do uzyskania przez kobiety praw wyborczych, nakreśla sytuację w zaborze rosyjskim i w Galcji, które przedstawiały się odmiennie, pokazuje, jaką rolę w tej sprawie odegrał Zjazd Kobiet Polskich w 1917 r. Relacjonuje prace Komitetu Wykonawczego, który był komisją organizacyjną Zjazdu. Wspomina o powstaniu w styczniu 1918 r. Centralnego Komitetu Politycznego Równouprawnienia Kobiet Polskich, który, jak pisze, po proklamowaniu pełnego równouprawnienia przez Rząd Lubelski przestał być potrzebny. Omawia działania organizacji, która pojawiła się 30 maja 1919 r. – Klubu Politycznego Kobiet Postępowych, którego celem było promowanie obecności kobiet w życiu politycznym.

Męczkowska przedstawia sylwetkę Pauliny Kuczalskiej-Reinschmit, jednej z głównych postaci ruchu feministycznego na przełomie wieków. Według autorki miała one dobre wykształcenie ogólne, duże wyrobienie społeczne, zręczność w sprawach propagandowych, ale brakowało jej zmysłu praktycznego. Męczkowska przypomina nazwiska wielu innych członkiń organizacji kobiecych: Józefy Bojanowskiej, Kazimiery Bujwidowej, Teresy Ciszkiewicz, Felicji Czarneckiej, Zofii Daszyńskiej-Golińskiej, Marii Dulębianki, Ludwiki Jahołkowskiej-Koszutskiej, Józefy Joteyko, Marii Gomólińskiej, Marii Konopnickiej, Elizy Orzeszkowej, Romany Pachuckiej, Stefanii Sempołowskiej, Marii Siedleckiej, Cecylii Śniegockiej, Marii Turzymy, Cecylii Walewskiej, Władysławy Weychert-Szymanowskiej, Marii Wysłouchowej. Wymienia także mężczyzn sympatyzujących z ruchem: Jana Władysława Dawida, Stanisława Kempnera, Henryka Konica, Ludwika Krzywickiego, Aleksandra Lednickiego, Wacława Łypacewicza, Wacława Makowskiego, Wacława Męczkowskiego, Stanisława Posnera, Józefa Karola Potockiego, Stanisława Stempowskiego, Aleksandra Świętochowskiego, Józefa Wasowskiego i innych. Wylicza tytuły prasowe związane z feministkami: „Ster. Dwutygodnik do Spraw Wychowania i Pracy Kobiet”, krakowskie „Nowe Słowo” oraz „Przodownica” Marii Wysłouchowej, pismo dla kobiet wiejskich. Pisze o zainteresowaniu prasy polskiej tematyką feministyczną i o przychylności redakcji „Ogniwa” oraz „Tygodnika Ilustrowanego” wobec ruchu kobiecego. Wymienia także tytuły pism poddające, jak pisze, „zbzikowane feministki" i ich poglądy surowej krytyce; są to „Kłosy” i „Rola”. 

Pamiętnikarka rzadko wspomina o sobie. Pisze, że prowadziła wykłady z biologii dla dorosłych i dorastających panien i umiała wzbudzać ich zainteresowanie przedmiotem, propagowała ideę podejmowania pracy zarobkowej przez zamężne kobiety, angażowała się w działania przeciw prostytucji. Obszernie omawia problemy szkolnictwa dla kobiet i ich kształcenia, które uznawała za zasadnicze zagadnienia kwestii kobiecej: m.in. niski poziom szkół oraz trudny dostępny do nauki na poziomie uniwersyteckim. Wypowiada się na temat świadomego macierzyństwa – jakość wychowania stawia ponad liczbę urodzonych dzieci.

Autor/Autorka: 
Miejsce powstania: 
Warszawa
Opis fizyczny: 
k. 179 ; 21 cm.
Postać: 
zeszyt
Technika zapisu: 
rękopis
Język: 
Polski
Dostępność: 
dostępny do celów badawczych
Data powstania: 
1952
Stan zachowania: 
dobry
Sygnatura: 
10302 II
Uwagi: 
Karty 174–179 są puste. Relacja składa się z dziewięciu zeszytów szesnastokartkowych w kratkę. Autorka pisze po jednej stronie kartki. Atrament pierwotnie niebieski, obecnie wyblakły; dość częste nadpisania innym kolorem niebieskim i czarnym; papier pierwotnie biały, obecnie pociemniały.
Słowo kluczowe 1: 
Słowo kluczowe 2: 
Słowo kluczowe 3: 
Główne tematy: 
organizacje kobiece końca XIX i początku XX w., równouprawnienie kobiet, praca zarobkowa kobiet, edukacja kobiet
Nazwa geograficzna - słowo kluczowe: 
Zakres chronologiczny: 
Od 1896 do 1947
Nośnik informacji: 
papier
mikrofilm
Gatunek: 
relacja