publikacje

Wróć do listy

Dziennik

Dziennik osobisty Heleny Windakiewiczowej pochodzi z lat 1910–1943. Wpisy są nieregularne (1910–1916, 1922, 1926, 1933, 1943). Zgodnie ze wstępną notatką diarystki, dziennik ten miał być rejestrem spraw prywatnych autorki i jej męża, Stanisława Windakiewicza, profesora historii literatury na Uniwersytecie Jagiellońskim. Na podstawie tej pierwszej uwagi można wnioskować, że do tej pory Windakiewiczowa nie prowadziła – w okresie małżeńskim – podobnego notowania. Nie wskazuje jednak na to dołączona do dziennika oddzielna kartka z datacją: 4 lipca 1901, pisana w Dobczycach.

publikacje

Wróć do listy

[List Melanii Parczewskiej do Michała Hórnika]

List rozpoczyna się od informacji o śmierci pana Smolera, działacza społecznego na rzecz Łużyc. Autorka ubolewa z powodu odejścia tego zasłużonego człowieka, podkreślając jego niezachwianą wiarę w pomyślną przyszłość Łużyc i Łużyczan. Pisze także o żalu, w jakim pogrążyła się wdowa po Smolerze. Wiele miejsca w liście poświęciła konwencjonalnym opisom żałoby i cierpienia odczuwanego po śmierci bliskich lub cenionych osób, a także umieściła prośby o modlitwy za duszę działacza.

publikacje

Wróć do listy

Wiara [Novelė, siųsta „Dzien Polski“ redakcijos novelių konkursui]

Praca nadesłana na konkurs „Dnia Polskiego” w 1937 r. Nowelka podzielona została przez autorkę na trzy rozdziały. Każdy z nich ma długość około strony. Pierwszy jest bez tytułu, kolejne dwa zostały nazwane „Bunt” oraz „Przebudzenie”. Część pierwsza traktuje o Mietku, pewnym chłopcu, który nie chodził do kościoła. Narratorką jest jego „matka-staruszka”. Kobieta twierdzi, że z chłopcem jest wszystko w porządku, jedynie brak mu wiary. W drugim rozdziale pojawia się informacja o uroczystościach pogrzebowych związanych ze śmiercią przyjaciela Mietka.

publikacje

Wróć do listy

Dzień, jakich było wiele; Swietlana

Pierwsze z autobiograficznych opowiadań Danuty Rosińskiej, Dzień, jakich było wiele, opisuje konkretne wydarzenie obozowe – egzekucja pokazowa. Jedna z więźniarek, szesnastoletnia Żydówka, chciała uciec z obozu, lecz została zatrzmana. Oprawcy podjęli decyzję o wykonaniu pokazowej egzekucji. Autorka wiele miejsca poświęca opisowi wyglądu młodej skazanej, przytacza ostatni dialog z egzekutorem, a potem informuje, jak przez trzy dni i trzy noce ciało wisiało niezabrane na szubienicy (zdjęto je czwartego dnia). Rytmiczne ruchy martwego ciała Rosińska przewrotnie nazywa tańcem.

publikacje

Wróć do listy

Pacyfikacja Zamojszczyzny

Autorka rozpoczyna swoje wspomnienie od opisu wkroczenia żołnierzy niemieckich na teren jej wsi. Cała jej rodzina się bała, matka spakowała dobytek, a dziadek głośno płakał. Osicka wyznaje, że ona sama się nie bała i nawet cieszyła się, gdyż był to pierwszy w życiu raz, że gdzieś jechała. W dalszej części opisuje transport wagonami towarowymi. Wspomina płacz matki, ataki paniki u innych osób. Podczas wysiadania z wagonów trafiła pod opiekę dziadka, a jej matkę (która – jak się później okazało – była w szóstym miesiącu ciąży) prowadził ojciec.

publikacje

Wróć do listy

Relacja p. Ludwiki Orlik o zamordowanej rodzinie na Wołyniu w 1942 r.

Autorka opisuje zbrodnię dokonaną na jej rodzinie przez członków Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) w dniu 7 listopada 1942 r. Rodzina piszącej mieszkała w miejscowości Wołkowyje, pow. Dubno, zamieszkałej przez Ukraińców, Czechów i kilka rodzin polskich. Znajdowały się tam cerkiew, kościół, dwie szkoły podstawowe z językami czeskim i ukraińskim, oraz browar i mały szpital. Wieczorem do mieszkania Sierżyckich zapukała sąsiadka, Zofia Koszałkowska, z pochodzenia Polka. Często znajdowała u nich schronienie, ukrywając się przed mężem Ukraińcem (członkiem UPA), który ją maltretował.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Marii Mróz

Autorka opisuje mordy ukraińskie na polskiej ludności na Wołyniu, podczas II wojny światowej.

publikacje

Wróć do listy

Pamiętnik dla Cika

Pamiętnik (z datowanymi notatkami) przeznaczony dla pierworodnego syna Cika (Edwarda Pawła), urodzonego 15 stycznia 1838 r. Pierwszy wpis pochodzi z 17 lipca 1843 r. O motywacji spisywania pamiętnika świadczy jedna z początkowych notatek: „W tej notatce pamiątek zbieranych naprędce nie szukaj, Ciku, ani pięknych myśli, ani gładkiego stylu nie obdarzy Cię tym nieumiejętne pióro Twej Mamy, serce moje przejęte żywem ku Tobie przywiązaniem znajdziesz wszędzie, szukaj tylko serca, a synowska Twa miłość pobłażającą na wszystkie inne niedostatki będzie” (k. 3r–3v).

publikacje

Wróć do listy

Miłość 1944

Krótkie opowiadanie, przedstawiające historię wojennej miłości dwojga dwudziestolatków: sanitariuszki i partyzanta. Akcja rozgrywa się na Wołyniu pod koniec drugiej wojny światowej. Kochankowie walczą w różnych oddziałach partyzanckich – rozkazy dowódców zabraniają parom przebywać w tym samym oddziale – i widują się z rzadka. Pomimo rozdzielenia i niesprzyjających okoliczności, pełni nadziei i zapału planują wspólną przyszłość.

publikacje

Wróć do listy

Krzyk ciszy

Opowiadanie Krzyk ciszy inspirowane jest wydarzeniami z maja 1944 r., związanymi z akcją „Burza” na Wołyniu. W pierwszej części Jankowska rozwinęła opis jednego ze zdarzeń wspomnianych wcześniej w Kronice dwudziestolatki, rok 1944 – śmierć młodego partyzanta „Koguta”. Druga część, dopisana później, dotyczy akcji zrzutu lotniczego dla 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK. Język utworu momentami patetyczny i egzaltowany. 

Strony