publikacje

Wróć do listy

Fragmenty wspomnień z terenu Inowrocław Złotniki Kujawskie Powstania Wielkopolskiego 1918/19

Wspomnienia Kazimiery Ostrowskiej dotyczą walk prowadzonych w Inowrocławiu i Złotnikach Kujawskich podczas powstania wielkopolskiego (1918-1919), w których brała udział ona oraz jej rodzina. Na początku I wojny światowej (1914) ojciec Kazimiery wynajął mieszkanie w Złotnikach, „osadzie kolonistów niemieckich", ponieważ sądził, że rodzina będzie tam bezpieczna. Kazimiera nie czuła się dobrze w nowym miejscu, ponieważ była szykanowana przez niemieckich rówieśników.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Gieni Wileńskiej

Gienia Wileńska przebywała w getcie w Słonimiu wraz z mężem i synem, a potem znaleźli schronienie po tzw. aryjskiej stronie. Wileńska wykupiła syna, który miał być wysłany do obozu w Wołkowysku, a potem Baruch do końca okupacji ukrywał się przebrany za dziewczynkę. Wileńscy dołączyli się do partyzantów działających w okolicach Białegostoku. Autorka opisuje kilka akcji oddziału, najwięcej miejsca poświęciła walkom, podczas których zginął jej mąż. Po jego śmierci ukrywała się w Białymstoku i tam doczekała wyzwolenia.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Rozalii Spiss

Relacja dotyczy wydarzeń z lat 1941-1945.

Autorka rozpoczyna od opisu jednej z akcji wysiedleńczej z getta tarnowskiego. Wspomina ona o egzekucjach w sąsiadujących lasach Janówki. Pisze też o ciągłych łapankach i wysiedleniu ludzi do obozu w Bełżcu.

Opisuje ciągłe wysiedlenia i „łapanki”, których udaje jej się uniknąć.

Autorka wspomina swoją pracę poza gettem oraz możliwość ukrywania się w miejscu pracy (podczas łapanek w getcie) jaką daje jej pracodawca.

Relację kończy informacja o śmierci jej męża tuż przed wyzwoleniem.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Estery Moszkowicz

Estera Moszkowicz opisała powstanie getta w Pabianicach i panujące tam warunki życia, a także późniejszą likwidację getta, podczas której zginął jej młodszy brat, natomiast matka trafiła „w agonii” do szpitala. Autorka została wywieziona wraz z siostrą do łódzkiego getta. Przypomina postać Chaima Rumkowskiego oraz działalność Judenratu. Po likwidacji getta w Łodzi Moszkowicz znalazła się w Auschwitz. Po pierwszej selekcji została przeniesiona do „obozu cygańskiego”. Wspomina o szykanach, biciu i znęcaniu się blokowych nad więźniarkami.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Dory Rachel Romanowicz

28 sierpnia 1944 r. Dora Romanowicz została wywieziona do Auschwitz (wraz z ojcem, dwoma braćmi i siostrą). Opisała pierwszą selekcję w obozie. Potem trafiła do Freiburga, gdzie pracowała w fabryce amunicji, następnie skierowano ją do pracy w obozowej kuchni. Ze względu na zbliżający się front wschodni więźniarki ewakuowano do obozu w Mauthausen i ulokowano w romskiej części obozu. Autorka wspominała, że po wyzwoleniu „wielu Żydów chciałoby wrócić do Polski, ale boją się, że nie dostaną w Polsce mieszkań”. Oprócz niej wojnę przeżyła siostra i jeden z braci, reszta rodziny zginęła. 

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Antoniny Górskiej (zeszyt 11)

Antonina Górska rozpoczyna swoje wspomnienia od opisu chaosu, który zapanował w Polsce po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. Pisze o rozczarowaniu rodaków, którzy spodziewali się jeszcze czegoś więcej poza niezależnością od innych państw. Ona, mimo wszystko, jest dobrej myśli, a Warszawa bez Rosjan wydaje się jej rajem.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Antoniny Górskiej (zeszyt 9)

Po śmierci męża Antonina Górska oddała się całkowicie wychowaniu synów. Stwierdza, że miłość macierzyńska jest najwyższą formą uczuć – wymaga wyzbycia się egoizmu i oczekiwań wobec dzieci, które dorastają i potem same kierują swoim życiem. Autorka wspomina, że w zakresie wychowania dzieci dużo nauczyła się od Stefanii Marciszewskiej, która prowadziła ochronki (przedszkola) w Warszawie i na wsi. Nazywa ją geniuszem pedagogicznym. Marciszewska uświadomiła jej, że należy szanować wewnętrzną wolność dziecka.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Antoniny Górskiej (zeszyt 8)

W kolejnej części pamiętnika Antonina Górska opisuje wydarzenia z życia rodziny i znajomych, wspomina o ślubach i pogrzebach, a także o swojej teściowej, z którą miała dobrą relację. Nie zgadzały w jednej kwestii, Maria Górska z Łubieńskich, jak pisze autorka, „bardzo nie lubiła, gdy ludzie prości wychodzili ze swego środowiska, pchali się wyżej”. Natomiast autorka uważała, że ambitne zamiary są rzeczą słuszną i naturalną. Przywołuje proces formowania się „stanu średniego” we Francji, przekonana, że jest on siłą kraju.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Antoniny Górskiej (zeszyt 4)

Antonina Górska wspomina kilkuletni pobyt z mężem w Paryżu. Sporo miejsca zajmują opisy miasta, które zachwyciło autorkę. Odnotowuje wydarzenia z tamtych lat – pożar w maju 1897 r. na Bazar de la Charité, podczas którego zginęło ponad sto osób, sprawę Dreyfusa, która wzbudziła skrajne emocje: „Był to początek dla innych zamąceń we Francji, zaraz w latach następnych [...]”. Stwierdza również, że w Paryżu wyczuwało się wyraźny rozłam między wiarą i nauką, spowodowany ważnymi odkryciami przyrodniczymi. Autorka szczegółowo pisze o życiu kulturalnym miasta, spektaklach teatralnych i wystawach.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Bruchy Sznajer

Brucha Sznajer informuje o licznych akcjach likwidacyjnych przeprowadzonych w chełmińskim getcie. Podaje daty i liczbę zabitych, wspomina też, że Żydzi byli wysyłani do obozu zagłady w Bełżcu. Autorka  uciekła z getta i ukrywała się po „stronie aryjskiej”. Jej rodzice, siostry i szwagier zginęli. Potem przebywała w obozie pracy przymusowej w Dreźnie, miała tzw. aryjskie papiery (przybrała imię/nazwisko: Maria Kozioł).

 

Strony