publikacje

Wróć do listy

Relacja Emilii Pachciarkówny

Emilia Pachciarek na początku okupacji niemieckiej zdobyła „aryjskie papiery”, w czym pomógł jej kolega z gimnazjum. Jednak wskutek denuncjacji musi uciekać ze Złotej do Działoszyc. Dołącza do Batalionów Chłopskich w Lasach Chroberskich, zostaje łączniczką. Poza nią w plutonie były dwie kobiety. Autorka opisała przebieg różnych akcji bojowych, wspomniała o współpracy partyzantów z Armią Czerwoną, a także o swoich obawach przed złapaniem i torturami. W 1944 r. Pachciarkówna została ranna i straciła nogę.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Estery Moszkowicz

Estera Moszkowicz opisała powstanie getta w Pabianicach i panujące tam warunki życia, a także późniejszą likwidację getta, podczas której zginął jej młodszy brat, natomiast matka trafiła „w agonii” do szpitala. Autorka została wywieziona wraz z siostrą do łódzkiego getta. Przypomina postać Chaima Rumkowskiego oraz działalność Judenratu. Po likwidacji getta w Łodzi Moszkowicz znalazła się w Auschwitz. Po pierwszej selekcji została przeniesiona do „obozu cygańskiego”. Wspomina o szykanach, biciu i znęcaniu się blokowych nad więźniarkami.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Kaliny Zamel

Po utworzeniu warszawskiego getta Kalina Zamel ukrywała się po tzw. aryjskiej stronie do 1942 r., potem wróciła do getta z powodu szantaży. Po zakończeniu akcji likwidacyjnej (sierpień 1942), wydostała się ponownie z getta na „aryjską stronę”. Wraz z mężem i synem zamieszkała w wynajętym mieszkaniu. W 1943 r., kiedy jej mąż został aresztowany, szukała innego schronienia.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Gitli Szwarcblatt

Gitla Szwarcblatt opisuje likwidację getta w Sarnach w sierpniu 1942 r. Autorka uciekła i ukrywała się po tzw. aryjskiej stronie, u znajomych Polaków, a następnie we wsiach i na polach niedaleko Równego (Stepań, Antonówka), a także m.in. u Polaka, który przed wojną znał jej dziadka. Przyłączyła się do radzieckiego oddziału partyzantów w lasach wołyńskich, była sanitariuszką i spisywała zeznania (do 1943).

publikacje

Wróć do listy

Relacja Felicji Goldfarb

Felicja Goldfarb trafiła wraz z rodziną do getta w Radomiu (kwiecień 1941 r.). Opisuje przebieg pierwszej akcji likwidacyjnej, po której pozostali przy życiu mieszkańcy pracowali przy „czyszczeniu domów żydowskich” lub kopali torf. Uniknęła śmierci podczas ostatecznej akcji likwidacyjnej – wraz z dziewięcioletnią córką zostały wyprowadzone ze szpitala i przetransportowane do obozu w Pionkach, gdzie przebywały do lata 1944 r. Stamtąd autorka została przetransportowana do Auschwitz, wspomina o kilku selekcjach przeprowadzonych przez Josefa Mengele.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Chai Szafran

Chaja Szafran opisuje wojenne wydarzenia w Sandomierzu, przypomina m.in., że w mieście długo nie tworzono getta. Kiedy powstało getto, ludność żydowska miała negatywny stosunek do Judenratu i policji żydowskiej. Autorka została wywieziona z Sandomierza do Starachowic (pracowała w fabryce amunicji), następnie do Auschwitz (1944). Szła w marszu ewakuacyjnym do Ravensbrück, stamtąd trafiła do obozu w Neustadt, gdzie doczekała wyzwolenia. Szafran wspomina o denuncjacjach, wymienia nazwiska znajomych osób wydanych przez Polaków i rozstrzelanych.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Frydzi Klajman (część pierwsza)

Frydzia Klajman opisuje zajęcie Ostrowca Świętokrzyskiego przez Niemców: utworzenie getta, Judenratu i policji żydowskiej. Autorka pracowała w cegielni. Przypomina o akcjach likwidacyjnych, wywózkach do obozów pracy i obozów koncentracyjnych, a także o wykorzystywaniu seksualnym Żydówek.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Chajki Chenigman

Chaja Chenigman opisuje działalność Hersza Zamieczkowskiego, kierownika ewidencji w Judenracie w radomskim getcie. Przypomina sprawę tzw. listy palestyńskiej. Wpisywano na nią Żydów, którzy za to zapłacili. Autorka i jej mąż nie wręczyli łapówki swojemu sąsiadowi Zamieczkowskiemu, wierząc, że nie zostaną wykreśleni ze spisu. Wskutek tego mąż Chenigman został wywieziony do Treblinki, gdzie zginął. Autorka nazywała pracownika Judenratu „handlarzem ludźmi”, człowiek niemoralnym, który „dzierżył szalę życia i śmierci”.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Giny Gruss

Gina Gruss opisuje pogromy ludności żydowskiej po zajęciu Stryja przez wojska niemieckie w czerwcu 1941 r. We wrześniu w mieście przeprowadzono akcję przeciwko komunistom i autorka podaje nazwiska zastrzelonym Żydów. Potem w masowej egzekucji ginie ok. tysiąca osób w lesie niedaleko Hołobutowa. Gruss wymienia kolejne eksterminacje, przypomina o likwidacji getta, podając wiele nazwisk zamordowanych. Autorka ukrywała się (w grupie innych Żydów) po tzw. aryjskiej stronie (w domu Polki) przez piętnaście mięsiecy. 5 sierpnia 1944 r. do Stryja wkroczyła Armia Czerwona.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Heli Fajgenblatt (Rogau)

Hela Fajgenblatt opisuje obóz pracy w Rogau (Rogów Opolski). Obóz znajdował się na skraju lasu, pół godziny drogi od miasta. SS-mani pilnowali dziesięciu drewnianych baraków otoczonych drutem kolczastym. Strażnicy i komendant (Ślązak) brutalnie traktowali więźniów i więźniarki. W Rogau przebywało ok. tysiąca mężczyzn (karczowali las, budowali drogi) i trzydzieści kobiet (pracowały w kuchni, biurze, pralni).

Strony