publikacje

Wróć do listy

Moje przeżycia w czasie okupacji niemieckiej

Chawa Rozensztejn opisuje likwidację getta w Łomży 1 listopada 1942 r. Wówczas po raz ostatni widziała matkę. Autorka ukrywała się na wsi, pracowała w gospodarstwach rolnych. Wskutek donosów wielokrotnie zmieniała miejsca pobytu. Po tzw. aryjskiej stronie spotkała się z ojcem i ciotką. Jej ojciec, przeczuwając, że nie przeżyje wojny, poprosił jednego z wójtów, aby zapewnił bezpieczeństwo córce. Rozensztejn spotkała życzliwe polskie rodziny, które jej pomagały i ukrywały bezinteresownie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Fajgi Szuster-Rozenblum

Fajga Szuster-Rozenblum opisuje zajęcie Jasionówki przez wojska radzieckie, a potem niemieckie, a także prześladowania Żydów przez miejscową ludność (pogromy, grabieże). W jesieni 1942 r. rozpoczęły się wysiedlenia Żydów w Jasionówce. Autorka uciekła z pociągu podczas transportu do obozu koncentracyjnego. Ukrywała się w Puszczy Knyszyńskiej. Podała nazwiska mieszkańców Podlasia, którzy denuncjowali Żydów i kolaborowali z Niemcami. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Gieni Wileńskiej

Gienia Wileńska przebywała w getcie w Słonimiu wraz z mężem i synem, a potem znaleźli schronienie po tzw. aryjskiej stronie. Wileńska wykupiła syna, który miał być wysłany do obozu w Wołkowysku, a potem Baruch do końca okupacji ukrywał się przebrany za dziewczynkę. Wileńscy dołączyli się do partyzantów działających w okolicach Białegostoku. Autorka opisuje kilka akcji oddziału, najwięcej miejsca poświęciła walkom, podczas których zginął jej mąż. Po jego śmierci ukrywała się w Białymstoku i tam doczekała wyzwolenia.

publikacje

Wróć do listy

Papiery aryjskie

Lorka Waszkowitzer rozpoczyna relację od przypomnienia o śmierci męża i konieczności przeprowadzki do getta na Podgórzu w Krakowie. Wraz z córką były w trudnej sytuacji, sprzedawały meble z domu, aby zdobyć pieniądze na jedzenie. Ich warunki życia poprawiły, gdy córka wyszła za mąż. Waszkowitzer wspomina, że wówczas rozpoczęły się szantaże ze strony szkolnych koleżanek i córka wyjechała do Warszawy. W dalszej części opisuje chorobę, wskutek której czasowo straciła wzrok. Po wyjściu ze szpitala nie mogła zrobić zakupów ani zejść do piwnicy po węgiel.

publikacje

Wróć do listy

Kryjówki, partyzantka

Helena Aussenberg opisuje prześladowania ludności żydowskiej, które rozpoczęły się na początku września 1939 r., po wkroczeniu Niemców do Radomyśla Wielkiego. Jej rodzinie brakowało pieniędzy, brat popełnił samobójstwo, a ona zaszła w ciążę. Aussenbergowie trafili do getta w Radomyślu. Podczas akcji likwidacyjnej Helena zdołała przedostać się na „aryjską stronę” wraz z matką i siostrą. Trudno im było znaleźć schronienie, tygodniami tułały się po lasach, spały pod gołym niebem.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Emilii Pachciarkówny

Emilia Pachciarek na początku okupacji niemieckiej zdobyła „aryjskie papiery”, w czym pomógł jej kolega z gimnazjum. Jednak wskutek denuncjacji musi uciekać ze Złotej do Działoszyc. Dołącza do Batalionów Chłopskich w Lasach Chroberskich, zostaje łączniczką. Poza nią w plutonie były dwie kobiety. Autorka opisała przebieg różnych akcji bojowych, wspomniała o współpracy partyzantów z Armią Czerwoną, a także o swoich obawach przed złapaniem i torturami. W 1944 r. Pachciarkówna została ranna i straciła nogę.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Estery Moszkowicz

Estera Moszkowicz opisała powstanie getta w Pabianicach i panujące tam warunki życia, a także późniejszą likwidację getta, podczas której zginął jej młodszy brat, natomiast matka trafiła „w agonii” do szpitala. Autorka została wywieziona wraz z siostrą do łódzkiego getta. Przypomina postać Chaima Rumkowskiego oraz działalność Judenratu. Po likwidacji getta w Łodzi Moszkowicz znalazła się w Auschwitz. Po pierwszej selekcji została przeniesiona do „obozu cygańskiego”. Wspomina o szykanach, biciu i znęcaniu się blokowych nad więźniarkami.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Kaliny Zamel

Po utworzeniu warszawskiego getta Kalina Zamel ukrywała się po tzw. aryjskiej stronie do 1942 r., potem wróciła do getta z powodu szantaży. Po zakończeniu akcji likwidacyjnej (sierpień 1942), wydostała się ponownie z getta na „aryjską stronę”. Wraz z mężem i synem zamieszkała w wynajętym mieszkaniu. W 1943 r., kiedy jej mąż został aresztowany, szukała innego schronienia.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Gitli Szwarcblatt

Gitla Szwarcblatt opisuje likwidację getta w Sarnach w sierpniu 1942 r. Autorka uciekła i ukrywała się po tzw. aryjskiej stronie, u znajomych Polaków, a następnie we wsiach i na polach niedaleko Równego (Stepań, Antonówka), a także m.in. u Polaka, który przed wojną znał jej dziadka. Przyłączyła się do radzieckiego oddziału partyzantów w lasach wołyńskich, była sanitariuszką i spisywała zeznania (do 1943).

publikacje

Wróć do listy

Relacja Felicji Goldfarb

Felicja Goldfarb trafiła wraz z rodziną do getta w Radomiu (kwiecień 1941 r.). Opisuje przebieg pierwszej akcji likwidacyjnej, po której pozostali przy życiu mieszkańcy pracowali przy „czyszczeniu domów żydowskich” lub kopali torf. Uniknęła śmierci podczas ostatecznej akcji likwidacyjnej – wraz z dziewięcioletnią córką zostały wyprowadzone ze szpitala i przetransportowane do obozu w Pionkach, gdzie przebywały do lata 1944 r. Stamtąd autorka została przetransportowana do Auschwitz, wspomina o kilku selekcjach przeprowadzonych przez Josefa Mengele.

Strony