publikacje

Wróć do listy

Relacja Marii Żak

Przed utworzeniem krakowskiego getta Maria Żak została przesiedlona z rodzicami i bratem do Rabki. Tam mieszkał jej szwagier, lekarz. Wspomina, że początkowo życie nie było uciążliwie, co zmieniło się w 1941 r. Ludność żydowska była grabiona, zaczęły się masowe egzekucje i deportacje do obozu zagłady w Bełżcu. Straciła wtedy wielu członków rodziny, w tym również rodziców. Autorka opisała m.in.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Kazimiery Pregier

Kazimiera Pregier w czasie wybuchu wojny przebywała we Lwowie. Jej brat z rodziną ukrywał się w Warszawie po tzw. aryjskiej stronie. Pregierowa, posługując się „aryjskimi papierami”, wydostała się z lwowskiego getta, w Warszawie dołączył do niej mąż, który uciekł z transportu na Pawiak. Podczas powstania warszawskiego wraz z bratem i bratową opuściła dom na Bielanach i wszyscy znaleźli schronienie pod Warszawą. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Haliny Ingster

Halina Ingster pracowała w szopie w sosnowieckim getcie Po aresztowaniu w marcu 1943 r. została wywieziona najpierw do obozu przejściowego, a potem do obozu pracy w Gogolinie. Stamtąd w grupie ok. pięciuset kobiet trafiła do obozu w Gräben (Grabina).

publikacje

Wróć do listy

Relacja Ewy Borensztajn

Kiedy wybuchła wojna niemiecko-radziecka, Ewa Borensztajn mieszkała we Lwowie. W 1941 r. trafiła do getta, gdzie pracowała w zakładach Schwartza. Obawiając się o życie swojego dziecka, oddała je pod opiekę Polce, która zażądała więcej pieniędzy za milczenie. Borensztajn odebrała syna i chowała go podczas pracy. Szwagier polecił jej zaufane Polki w Warszawie (siostry Annę i Helenę Krajewskie), które za minimalną opłatę zaopiekowały się dzieckiem.

publikacje

Wróć do listy

Przeżycia w partyzantce

Estera Świerzewska opisuje getto w Mirze (ob. Białoruś), gdzie przebywała z matką. Uciekła stamtąd wraz z innymi, aby przyłączyć się do partyzantów. Oddziały nie były przychylne Żydom, z wyjątkiem jednostki, którą dowodził Józef Marchwiński, przedwojenny członek Komunistycznej Partii Polski, późniejszy mąż Świerzewskiej. Wśród jego ludzi było dużo Żydów, głównie z Nieświeża. Autorka opowiada o potyczkach i walkach toczonych w lasach. Informuje m.in., że polscy policjanci zastrzelili dwóch członków z ich grupy, ponieważ byli Żydami zbiegłymi z getta.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Estery Guz

Estera Guz opisuje getto w Ludwipolu (ob. Ukraina), strach, głód i śmiertelne zagrożenie. Ukryta na strychu obserwowała akcje wysiedleńcze. Podjęła decyzję ucieczki z getta wraz z rodziną i kilkoma innymi osobami: „Po dwudniowym błąkaniu się, dobiliśmy do znajomego gospodarza, który za wielkim wynagrodzeniem pozwolił nam przez jedną noc ukryć się na strychu”. Uciekinierzy ukrywali się w lasach. Ich sytuacja poprawiła się w 1943 r., kiedy w okolicy zaczęli pojawiać się radzieccy partyzanci.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Heleny Szpilman

Helena Szpilman opisuje prześladowania ludności żydowskiej po zajęciu Częstochowy przez Niemców. 4 września 1939 r. zgromadzono mężczyzn, kobiety i dzieci na placu Magnackim. Kobiety i dzieci zwolniono, część mężczyzn zamknięto w koszarach. Wprowadzono nakaz noszenia opasek przez Żydów, nałożono kontrybucje, skierowano Żydów do prac przymusowych, powołano Judenrat i żydowską Inspekcję Ruchu Ulicznego (IRU): „zadaniem IRU było dopilnowanie by Żydzi przestrzegali przepisów o ruchu ulicznym, by nie gromadzili się, itp.”. W 1941 r. powstało getto.

publikacje

Wróć do listy

Skarżysko, Werk C

Relacja bez daty, prawdopodobnie powstała pod koniec 1945 roku.

Tytuł nieuwzględniony w inwentarzu archiwalnym "Skarżysko, Werk C".

Tekst dotyczy pobytu Autorki w obozie pracy w Skarżysku. Kobieta została przydzielona do grupy czyszczącej pięćdziesięciokilogramowe granaty. Zanotowała, że więźniowie musieli wykupywać się strażnikom i komendantowi, inaczej trafiali do grup wykonujących najcięższe prace – chodzi między innymi o pracę z trotylem. Krótki fragment dotyczy zdrowotnych skutków wykonywania tego zadania.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Marii Bierzyńskiej

Margot Ringer w czasie wojny mieszkała wraz z rodziną w Zabierzowie. Na początku okupacji niemieckiej Żydzi musieli zakładać opaski z gwiazdą Dawida, lecz nie byli jeszcze bardzo prześladowani. W lipcu 1942 r. rozpoczęła się akcja przesiedlania ludności żydowskiej do Skawiny. Ringerowie starali się zdobyć tzw. aryjskie papiery. W tym czasie Margot wyjechała z bratem i matką z Zabierzowa do Doliny Będkowskiej (k. Ojcowa). Po denuncjacji Niemcy przeszukiwali dom, w którym się ukryli. Matka posłała dzieci do lasu, została aresztowana, a następnie zastrzelona.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Celiny Goldberg

Celina Goldberg zgłosiła się na ochotnika do armii gen. Andersa. Pomocnicza Służba Kobiet w Buzułuku (ob. Rosja, obw. orenburski) liczyła czterysta kobiet, w tym sto Żydówek. Autorka opisała relacje między Polkami i Żydówkami, stwierdzając, że pochodzenie odgrywało większą rolę niż umiejętności, a w sztabie głównym zatrudniano wyłącznie Polki. Usłyszała, że gdyby nie była Żydówką, pracowałaby w sztabie, bo „nam takich ludzi potrzeba”. 22 października 1942 r. wyjechała do Uzbekistanu.

Strony