publikacje

Wróć do listy

Relacja Idy Braun

Ida Braun opisała utworzenie getta w Głębokim (ob. Białoruś) i warunki życia w getcie, a także masowe egzekucje w pobliskich lasach, podczas których zginęła część jej rodziny oraz akcję likwidacyjną getta. Autorka uciekła i przyłączyła się do radzieckiego oddziału partyzanckiego dowodzonego przez Iwana Konstantinowa (okolice Orzechowna). 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Mirki Bram

Mirka Bram na początku relacji przypomina o najwcześniejszych zdarzeniach ze swojego życia. Zapamiętała podróż do dziadków, którzy mieszkali w Koninie. Prawdopodobnie było to już po wybuchu wojny: „mieliśmy maski gazowe i uciekaliśmy do schronu”. Przed przesiedleniem do kaliskiego getta jej matka próbowała ulokować rodzinę w tej części miasta, gdzie nie mieszkali Żydzi. Wieźli swoje rzeczy w dziecięcym wózku autorki. W Kaliszu zaczęły się wysiedlenia ludności żydowskiej.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Haliny Hoffman

Halina Hoffman podczas akcji likwidacyjnej chrzanowskiego getta ukryła się wraz z matką na strychu, a następnego dnia matka oddała ją pod opiekę znajomej Polki, która nazywała się Hanuś. Hoffman jako przybrana córka została wywieziona z dziećmi Hanusiów (czternastoletnią Andą i sześcioletnim Mieciem) do Mysłowic. Po trzech dniach spędzonych w obozie przejściowym trafili do Pogrzebienia na Śląsku, później do Lisek k. Rybnika i obozu w Oberbergu (Puszczykowo). Po ośmiu miesiącach dzieci znalazły się w Potulicach na Kujawach.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Miriam Robinzon

Miriam Robinzon opisała akcje likwidacyjne w getcie wileńskim. W październiku 1941 r. zlikwidowano „małe getto”, a jego mieszkańców zamordowano w Ponarach. Prawdopodobnie w jej relacji chodziło także o akcje przeprowadzane na terenie „dużego getta”. Autorka przypomina o próbach zorganizowania ruchu oporu przez młodzież związaną z organizacjami bundowskimi. Nie udało się im przeprowadzić zaplanowanych działań. Tekst zamyka opis selekcji poprzedzającej egzekucję.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Racheli Olszak

Relacja powstała w roku 1945, dotyczy wydarzeń z roku 1941. Autorka pobieżnie opisała prześladowania, jakim poddawana była ludność żydowska w Zarębach Kościelnych (powiat Kolno) po wkroczeniu wojsk niemieckich. Skoncentrowała się na morderstwach, rabunkach mienia, wyrzucaniu z domów i napaściach. Obszernie opisała masową egzekucję Żydów znajdujących się w Zarębach Kościelnych w sierpniu 1941 roku. Szczególny nacisk położyła na udział w krwawym wydarzeniu funkcjonariuszy granatowej policji.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Leonki Gertler

Leonka Gertler opisała likwidację getta w Dębicy (lipiec 1942): transporty do obozu w Bełżcu i masowe egzekucje na terenie getta. Informuje o losach wielu znanych jej osób, niekiedy podaje ich imiona i nazwiska.

publikacje

Wróć do listy

Chcę żyć…

Róża Grünbaum opisuje wydarzenia z wiosny 1944 r. w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau. Najpierw określa swój stan psychiczny i emocje: przerażenie i zagubienie, zaznaczając, że jej największym pragnieniem była chęć przeżycia. Następnie przypomina o pobycie w obozowym szpitalu, któremu towarzyszył strach przed selekcją. W szpitalu poznała Greczynkę, nazywaną tak z racji urody, a także zakochanego w Greczynce więźnia (brak imion obojga). Jej znajoma nie znała alfabetu łacińskiego, dlatego korespondencja między zakochanymi przechodziła przez ręce Grünbaum.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Anny Terkel

Anna Terkel opisuje sytuację po zajęciu Tarnopola przez wojska niemieckie: „Niemcy ze znakiem trupiej główki” szukali w mieście zamożnych Żydów. Rabowali mieszkańców, gwałcili kobiety, również nieletnie, a także zabili więźniów politycznych. W Tarnopolu rozeszły się pogłoski, że Żydzi byli odpowiedzialni za masakrę dokonaną na „ukraińskich bohaterach”. W odwecie Ukraińcy zamordowali ok. pięciu tys. Żydów. Ofiary pogromu zostały pochowane w zbiorowym grobie, potem wydano pozwolenie na przeprowadzenie indywidualnych pochówków, za co rodziny musiały zapłacić.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Janiny Kroch

Janina Kroch opisuje sytuację Żydów po zajęciu Lwowa przez wojska niemieckie. Sporo miejsca poświęciła volksdeutschowi Robertowi Rupowi, który skonfiskował dużą część majątku Krochów i zaoferował rodzinie ochronę w zamian za pieniądze. Propozycja nie została przyjęta, lecz Krochowie musieli zapłacić za milczenie Rupa. Zdzisław Stroński, wiceprezydent Lwowa, pomógł zdobyć Janienie, jej matce oraz dziadkowi (Lucjanowi Kildwurnowi) „aryjskie papiery”.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Ilony Cukier

Ilona Cukier opisuje ostateczną likwidację krakowskiego getta, która rozpoczęła się 13 marca 1943 r.: selekcje, egzekucje, a także transporty do obozów zagłady (Bełżec,Treblinka, Majdanek) oraz do obozu pracy w Płaszowie. Pozostała część relacji jest poświęcona obozowi w Płaszowie. Autorka przypomina o niewolniczej pracy, głodzie, karach chłosty, rozstrzeliwaniu więźniów. Zapamiętała kilka egzekucji w obozie, m.in. powieszenie siedemnastolatka za śpiewanie rosyjskich pieśni i młodej kobiety za próbę ucieczki.

Strony