publikacje

Wróć do listy

Relacja Janki Kenigsberg

Relacja Janiny Kenigsberg została podzielona na części zatytułowane Arnstadt i Auschwitz. W pierwszej autorka opisuje wyjazd z siostrą do fabryki Siemensa w Arnstadt. Podawały się za Polki, lecz po denuncjacji Ukrainki wpierw przewieziono je na przesłuchanie do Weimaru, następnie wysłano do Auschwitz. W drugiej części Kenigsberg wspomina o sadystycznych nadzorcach i nadzorczyniach (Tauber, Dreksler).

publikacje

Wróć do listy

Relacja Heleny Berman

Helena Berman musiała opuścić mieszkanie w Krakowie i tułała się po podkrakowskich miejscowościach. Opisała likwidację getta w Proszowicach. Wróciła na krótko do Krakowa, w lutym 1943 r. została aresztowana wraz z mężem i synem. Oskarżono ich o działalność antyniemiecką i podrabianie dokumentów. Mąż zginął, a jej syn popełnił samobójstwo w więzieniu. Autorka trafiła do Auschwitz i szczegółowo przedstawiła warunki życia w obozie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Elizy Weinheben

Eliza Weinheben opisuje sytuację ludności żydowskiej w Wiedniu w pierwszych miesiącach II wojny światowej. Wspomina o wysiedleniach Żydów austriackich i niemieckich do Generalnej Guberni i na Łotwę w 1941 r. Żydzi byli gromadzeni w budynkach szkolnych, a później wywożeni do Opola, Kielc i Łodzi. Autorka przedstawia warunki życia w ryskim getcie, a także w obozie pracy w Kaiserwald pod Rygą. W obozie uśmiercano słabych i niezdolnych do pracy więźniów za pomocą zastrzyków – jedni umierali w ciągu kilku godzin, inni poważnie chorowali, a większość konała w długich męczarniach.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Ireny Kohn

Irena Kohn wraz z trojgiem dzieci została wywieziona w transporcie Żydów do Auschwitz-Birkenau. Opisuje bliźnięta poddawane eksperymentom pseudomedycznym i selekcje w obozie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Mily Hornik

Zanim utworzono getto w Rzeszowie, Mila Hornik wraz z rodziną wyjechała do Radomyśla Wielkiego. Żydzi byli deportowani do obozów pracy w Pustkowiu i Międzyrzeczu. W 1943 r. przebywała w getcie bocheńskim, skąd próbowała przedostać się na tzw. aryjską stronę. Potem opisała obóz w Płaszowie, z którego Żydzi uciekali do Krakowa. Ona wydostała się kanałami na dworzec kolejowy, gdzie pomogli jej polscy kolejarze. Następnie opuściła Kraków i pracowała w getcie w Bochni. Na powrót znalazła się w Płaszowie. Wspomina „katów obozowych”, wymieniając ich nazwiska.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Giny Wieser

Gina Wieser opisała prześladowania Żydów po wkroczeniu Niemców do Borysławia (lipiec 1941): utworzenie getta, przesiedlenia, progromy organizowane przez Ukraińców, sześć akcji likwidacyjnych w getcie, epidemię tyfusu, wywózki do obozu w Bełżcu. Wymienia nazwiska znajomych i członków rodziny, którzy zginęli. Autorka wraz z mężem ukrywała się na terenie nieczynnej elektrowni, w bunkrze, którym zarządzał Żyd nazywany Królem. Kryjówka została odkryta w styczniu 1944 r., gdy śnieg uniemożliwił dokładne zacieranie śladów, ale „nie zabijano wtedy, bo Rosjanie byli zbyt blisko”.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Chany Grynszpan

Chana Grynszpan próbowała w 1941 r. wyjechać w głąb Związku Radzieckiego. Pociąg zatrzymano, wielu Żydów nie miało paszportów, niektórzy usiłowali nielegalnie przekroczyć granicę i zostali zabici. 24 czerwca 1941 r. armia niemiecka znajdowała się blisko uchodźców i większość z nich postanowiła wrócić do rodzinnych miejscowości. Autorka wraz z innymi przez sześć dni szła z powrotem do Wilna. Opisała prześladowania ludności żydowskiej (grabieże mienia, łapanki i pogromy) przez Niemców i Litwinów. W Ponarach odbywały się masowe egzekucje. 6 sierpnia 1941 r.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Michaliny Janiszewskiej

Relacja Michaliny Janiszewskiej ma formę dialogu. Z rozmowy autorki ze Stefanią Beylin dowiadujemy się, że syn Janiszewskiej zginął we wrześniu 1939 r., mieszkała sama w Żółwinie (k. Podkowy Leśnej) i zdecydowała się zaopiekować trzymiesięcznym niemowlęciem żydowskim, które trafiło do niej za pośrednictwem znajomej. Dziewczynka urodziła się w 1942 r., została ochrzczona i otrzymała imiona Michalina Krystyna. Rodzice dziecka ukrywali się po tzw. aryjskiej stronie, zginęli podczas wojny. Janiszewska w 1945 r.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Chai Markiewicz

Chaja Markiewicz przebywała z rodziną w getcie warszawskim do 1940 r. Wraz z bratem Izaakiem (policjantem) hadlowali poza gettem, w Małkini zostali aresztowani i wywiezieni do Treblinki. Markiewicz uciekła z obozu, w ukrywaniu się po tzw. aryjskiej stronie pomagał jej Józef Wojciechowski. Autorka wspomina o próbie szantażu. Znajomy Wojciechowskiego zorientował się, że jest Żydówką i zażądał pieniędzy za milczenie. Autorka podała jego imię i nazwisko: „Trzeba mu się było opłacać. Mogłabym się teraz na nim zemścić, ale nie chcę”.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Dory Szuster (II)

Dora Szuster opisuje getto w Bolechowie (ob. Ukraina): prześladowania ludności żydowskiej i grabieże mienia. W okresie od 28 grudnia 1941 do 6 stycznia 1942 r. Żydom zabierano m.in. futra, ubrania, żywność. Odbierano im domy i byli zmuszeni podpisywać umowy najmu mieszkań w getcie. 3 września 1942 r. rozpoczęła się (trzecia) akcja likwidacyjna. Autorka szczegółowo zrelacjonowała wydarzenia, wymieniła nazwiska ofiar, przypominając okoliczności śmierci znanych osób. Podała również nazwy fabryk, gdzie przymusowo pracowali Żydzi.

Strony