publikacje

Wróć do listy

Relacja Anny Lerchenfeld na temat getta w Będzinie

Relacja Anny Lerchenfeld jest zapisem historii Żydów z getta będzińskiego – od jego założenia we wrześniu 1939 r. do likwidacji w sierpniu 1943. Autorka opisała znane jej osoby i codzienność getta – głód, biedę, choroby, strach, pracę, a także ostateczną akcję likwidacyjną, egzekucje i transporty do obozów.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Estery Rusinek

Estera Rusinek opisuje getto w Pilicy i jego likwidację w lutym 1943 r. Wtedy uciekła z grupą samoobrony żydowskiej, ukrywała się w lasach i u chłopów, m.in. znalazła schronienie u rodziny Janusów. Po denucjacji (styczeń 1943 r.) doszło do strzelaniny między Żydami i niemieckimi żołnierzami, gospodarstwo Janusów zostało podpalone, zginęła część chłopskiej rodziny i żydowskich zbiegów. Autorka obszernie przypomina o brutalności Niemców oraz śmierci Polaków, którzy pomagali Żydom. Potem Rusinek trafiła do obozu w Będzinie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Tamary Cygler

Relacja z datą dzienną: 9 grudnia 1945 roku.

Tekst obejmuje wydarzenia z okresu od 1939 do 1945 roku.

Relację otwierają informacje dotyczące będzińskiego getta. Autorka pisała o różnicach w życiu przed wojną i w getcie – we wcześniejszym okresie pozostawała pod opieką guwernantki, która bez wiedzy rodziców prowadzała ją do kościoła.

publikacje

Wróć do listy

W sprawie SS Zugwachmeistra Glasera

Relacja dotyczy lat 1943-1944. Jest to najprawdopodobniej zeznanie składane na rzecz procesu Glasera. Autorka opisuje brutalność i przemoc, której się dopuszczał. Irena słyszała opowieści Glasera podczas pracy jako manikiurzysta, pedikiurzysta i kosmetyczka, gdy świadczyła usługi dla żołnierzy niemieckich oraz ich żon w obozie płaszowskim. W relacji wspomina strach i rozpacz, jaką budziły w nim jego historie. Charakteryzuje Glasera jako osobę, której łatwo przychodziło zadawanie śmierci – przed wojną był on rzeźnikiem, a jego zdaniem „człowiek niczym nie różni się od zwierzęcia”.

publikacje

Wróć do listy

Papiery aryjskie

Gizela Pregerowa trafiła do krakowskiego getta 18 sierpnia 1942 r. po wysiedleniu Żydów z Radłowa k. Tarnowa. Córka załatwiła dla niej „aryjskie papiery”. Pregerowa wynajęła mieszkanie w Bochni. Nikt nie podejrzewał, że jest Żydówką, ponieważ dobrze znała katolickie praktyki religijne. Po zakończeniu wojny nadal posługiwała się przybraną tożsamością do 1946 r. Kiedy zaczęła chorować, postanawiła wyjawić prawdę i złożyła w Komitecie Żydowskim w Krakowie relację jako ocalała z Zagłady. Bardziej niż zbliżającej się śmierci obawiała się, że zostanie pochowana w obrządku rzymskokatolickim.

publikacje

Wróć do listy

Pomoc Polaków

Berta Majerhoff w czasie okupacji niemieckiej mieszkała z synem, synową i wnukami w Wieliczce. Przed akcją likwidacyjną getta w Wieliczce (październik 1942) udało się jej zdobyć przepustkę i przebywała potem w krakowskim getcie. Po kilku dniach uciekła i ukrywała się u znajomego Polaka. Doczekała zakończenia wojny w kryjówce na poddaszu. W relacji podkreśliła, że Jakub Nowosielski, który udzielił jej pomocy, nie chciał za to żadnych pieniędzy.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Lili Wider

Lila Wider opisuje wkroczenie Niemców do Tarnowa: spalenie synagogi, prześladowania ludności żydowskiej i wysiedlanie Żydów w 1942 r. oraz utworzenie getta. Wspomina o mordowaniu starców i dzieci. Autorka pracowała szkole i następnie w sortowni rzeczy po zamordowanych. Podczas drugiej akcji likwidacyjnej uciekła z getta wraz z matką. Ukryły się po tzw. aryjskiej stronie, następnie wyjechały do Lwowa. Stamtąd została wysłana (jako Polka) na roboty przymusowe do Niemiec.

publikacje

Wróć do listy

Dzieje Zakładu Sierot w Krakowie podczas okupacji niemieckiej

Sabina Mirowska-Hochberger opisała historię Żydowskiego Domu Sierot, przypominając, że we wrześniu 1939 r. kierownictwo sierocińca opuściło Kraków, a jego zarządzaniem zajęła się Anna Feuerstein. Po utworzeniu getta w Krakowie (20 marca 1941) Niemcy przedłużyli zakładowi opiekuńczemu termin przeprowadzki do 1 kwietnia. Według rozporządzenia wszystkie dzieci żydowskie przebywające po „stronie aryjskiej” powinny były również znaleźć się w getcie.

publikacje

Wróć do listy

Dzieci

Regina Nelken, pracownica Żydowskiego Domu Sierot, opisała historię podopiecznych z sierocińca i internatu w Krakowie. W czasie okupacji niemieckiej dzieci pracowały (np. kleiły koperty), aby uniknąć wysiedlenia. Od jesieni 1942 r. były wywożone, m.in. do obozu zagłady w Bełżcu. W trakcie likwidacji krakowskiego getta (13 marca 1943 r.) trafiły do obozu pracy przymusowej w Płaszowie (przebywały w wydzielonej części: Kinderheim). Według Nelken zmęczone i straumatyzowane dzieci wyglądały jak „młodzi starcy”.

publikacje

Wróć do listy

Relacja NN (pseud. Oświęcimianka) o ewakuacji więźniów z obozu Taucha

Autorka, podpisująca się pseudonimem "Oświęcimianka", opisała przebieg ewakuacji więźniów z obozu Taucha w pobliżu Lipska w głąb III Rzeszy. Najwięcej miejsca w tekście poświęcono opisowi zachowań członków SS, którzy pilnowali kobiet. Mężczyźni byli niezwykle brutalni, zmuszali więźniarki do szybszego marszu, ociągające się i niezdolne do drogi zabijali. W tekście dużo informacji o pomordowanych, bitych osobach. Głód, przerażenie, wycieńczenie. Obóz Taucha był jednym z mniejszych obozów pracy funkcjonującym jako podobóz Buchenwaldu.

Strony