publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Jadwigi Dobrowolskiej-Czaki z lat 1912–1936

Wspomnienia Jadwigi Dobrowolskiej-Czaki powstały w latach 1915–1939 i zostały podzielone na następujące rozdziały:

1. 1912 r., opis środowiska krakowskiej młodzieży przed I wojną światową, działalność Koło Kobiet Polskich w ramach Polskich Drużyn Strzeleckich; udział autorki w ćwiczeniach militarnych i szkoleniach sanitarnych;

2. Praca w krakowskim szpitalu podczas I wojny światowej;

3. Wyjazd z Krakowa do Czech w 1916 r.; fragmenty dotyczące polskich uchodźców;

4. Kraków, 1918 r.; reakcje po podpisaniu traktatu brzeskiego;

publikacje

Wróć do listy

Relacja Adeli Gold

Adela Gold rozpoczęła relację od opisu Ryglic – we wrześniu 1939 r. oddziały niemieckie przeszły przez miasto. Do 1941 r. mieszkańcy, w większości Żydzi, żyli w strachu, lecz niewiele się jeszcze działo. Rodzina Goldów została zmuszona do wyprowadzenia się z wynajmowanego domu, a właściciel zgłosił w urzędzie gminy, że teraz chętnie zakwateruje żołnierzy. Gold zamieszkała z dzieckim u szwagierki, a po kilku tygodniach „zaczęła się właściwa klęska”. Musiała wyprzedawać meble, żeby zdobyć pieniądze na życie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Hildy Wetstein

Hilda Wetstein mieszkała w Krakowie do 1940 r., następnie przeprowadziła się do pobliskich Swoszowic, gdzie spędziła półtora roku. W 1942 r., po zdobyciu tzw. aryjskich papierów, wyjechała z synową do Lwowa, potem przebywała w Brzuchowicach pod Lwowem. Zamieszkała u Polaków, którzy powtarzali: „dobrze Hitler zrobił, że kazał wymordować Żydów”. Mężem ich córki był Niemiec nazywany w okolicy „katem Żydów”. W lipcu 1942 r. w Brzuchowicach wysiedlono Żydów z getta. W listopadzie autorka dowiedziała się o miejscu ich masowej egzekucji.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Rudolfiny Laub

Dokument z datą dzienną 11 września 1945 roku, dotyczy wydarzeń z okresu od 1944 do 1945 roku.

Relację otwiera zdanie dotyczące zeznań, które Autorka złożyła wcześniej i wyjaśnienie, że ta stanowi ich kontynuację i uzupełnienie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Marii Karmel

Maria Karmel opisuje warunki życia i pracy w obozie Lichtenwerden (podobóz Auschwitz-Birkenau). Obsługiwała maszynę przędzalniczą, miała poranione ręce. Wspomina, że dłonie innych więźniarek były owrzodzone, a rany z trudem się goiły. Autorka stwierdziła, że praca przy maszynie wymagała co najmniej dwóch lat praktyki. Strażnicy prześladowali ładne więźniarki, przydzielając im najgorsze prace. Często rewidowano baraki, bito za ukrywanie ziemniaków. W trakcie pracy nie można była siadać ani rozmawiać. Zabronione były kontakty z pracownikami spoza obozu.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Sali Luftglas

Dokument z datą dzienną 28 sierpnia 1945 roku, dotyczy okresu od 1939 do 1945 roku.

Relację otwierają informacje dotyczące września 1939 roku. Autorka po zajęciu Krakowa przez armię niemiecką przeniosła się do Wadowic (prawdopodobnie wraz z rodziną, o czym jednak nie pisze).

Stosunkowo szybko narracja przechodzi do roku 1940, skupiając się na realiach i niemieckich prawach: zakaz handlu, prowadzenie nielegalnych interesów, praca przymusowa (poszerzanie koryta rzeki Skawki), funkcjonowanie szopu krawieckiego działającego na rzecz wojska niemieckiego.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Rywki Jofe

Autorka poświęciła dokument dość lakonicznemu opisaniu swoich wojennych losów. Nie zawarła informacji dotyczących rodziny. Rozpoczęła od doniesień o założeniu i organizacji getta w Szawlach. Pobieżnie zrelacjonowała przeprowadzane w nim akcje wymierzone w ludność żydowską. Opisała też ostateczną akcję likwidacyjną. W jej wyniku została deportowana do obozu pracy Stutthof. Tam, po przejściu selekcji, została skierowana do pracy.

publikacje

Wróć do listy

Mały szmugler

Utwór Mały szmugler śpiewany przez Dianę Blumenfeld w getcie warszawskim. Pod piosenką znajduje się adnotacja: „Popularny wiersz Łazowertówny dajemy jako dokument wartości historycznej i psychologicznej. Wiersz charakteryzuje doskonale sytuację lokalną, przedstawia topografię [...] i odzwierciedla świat przeżyć dziecięcych”.

publikacje

Wróć do listy

Los Żydów Ostrowi-Mazowieckiej podczas okupacji niemieckiej

Helena Najmark powiedziała, że 10 września 1939 r. do Ostrowi Mazowieckiej wkroczyły oddziały niemieckie. Trzy dni wcześniej miasto opuściły polskie władze wojskowe i cywilne oraz mężczyźni zdolni do noszenia broni. W czasie okupacji rozpoczęły się akcje antyżydowskie. Niemcy spędzili starszych Żydów do budynku szkolnego. Tam obcięli im brody, kilku mężczyzn zastrzelili, a pozostali musieli czyścić sanitariaty. W tym czasie rozpoczął się rabunek żydowskiego mienia. Część rzeczy wyrzucono ze sklepów i domów na ulice, a niektóre z nich zabierali Polacy.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Sary Szawec

Dokument z datą dzienną 6 sierpnia 1945 roku, obejmuje wydarzenia z okresu od 1941 do 1943 roku.

Relacja stanowi uzupełnienie dokumentu opatrzonego sygnaturą 301/732 i dotyczy losów Autorki po likwidacji getta w Wilnie.

Kobieta została deportowana do obozu w Prużanach. Tam, po selekcji, przeznaczono ją do pracy. Po jakimś czasie przeniesiono ją do obozu Kaiserwald (w pobliżu Rygi), a po jego likwidacji do Stutthofu.

Autorka opisała warunki panujące w kolejnych obozach oraz wykonywane w nich prace.

Strony