publikacje

Wróć do listy

Relacja Eugenii Szykier

W październiku 1944 r. Eugenia Szykier została wywieziona z łódzkiego getta. W Oranienburgu znalazła się w grupie dwustu pięćdziesięciu kobiet skierowanych do obozu Ravensbrück. Autorka trafiła do bloku 22, gdzie przebywały więźniarki różnej narodowości. Zaczęła pracować w fabryce Siemensa, zmieniła barak, wspomina, że wraz ze zbliżaniem się frontu wschodniego wydzielano mniejsze racje żywnościowe, a apele były przedłużane. Kiedy więźniarki pracujące w fabryce wróciły na teren głównego obozu, ogłoszono, że Żydówki polskiego pochodzenia będą mogły opuścić Ravensbrück.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Stefanii Hirsch

Relacja pochodzi z 1945 roku, dotyczy okresu od 1942 do 1944 roku.

Na dokumencie nagłówek "protokół", miejsce na informacje o osobie składającej zeznania niewypełnione.

Tekst otwierają informacje dotyczące ostatnich pozostałych w przemyskim getcie Żydów. Wedle słów Autorki 2 lutego 1944 roku wywieziono z niego do obozu w Stalowej Woli ostatnich pięćdziesięciu mężczyzn, zaś dziesięć dni później do obozu w Płaszowie odesłano kobiety.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Anny Mass

Anna Mass przebywała w getcie przemyskim i pracowała w ochronce dla dzieci, do której przylegał ośrodek opiekuńczy dla starców (dawne koszary przy ul. Czackiego). W sierocińcu znajdowało się ok. trzystu dzieci i niemowląt. W sąsiednim domu dla starców przebywało ok. czterdziestu osób. W sierpniu 1942 r., po pierwszej akcji likwidacyjnej w getcie, liczba nieletnich podopiecznych wzrosła do ponad czterystu.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Reginy Almy

Relacja Reginy Almy (data dzienna: 2 lipca 1945) obejmuje wydarzenia z lat 1942-1943. Dokument sporządzono na zlecenie Wojewódzkiej Żydowskiej Komisji Historycznej w Przemyślu, w nagłówku umieszczono napis Protokół. Na początku znajdują się informacje dotyczące Benjamina Amly, który 3 sierpnia 1942 r. został wywieziony z getta przemyskiego w nieznanym kierunku. Autorka podejrzewa, że jej mąż trafił do obozu koncentracyjnego w Bełżcu, ponieważ w tym okresie deportowano tam ok. 12 tysięcy miejscowych Żydów.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Lidii Grünberg

Po wkroczeniu wojsk niemieckich do Mościsk Lidia Grünberg ukrywała się z rodziną w szpitalu, którego dyrektorem był jej ojciec. 15 maja 1942 r. Niemcy wywieźli z Mościsk kilkuset Żydów do obozu we Lwowie i Jaktorowie. 12 października 1942 ok. 2 tys. miejscowych Żydów deportowano do obozu w Bełżcu, a pięciuset rozstrzelano na pobliskim cmentarzu. Po kilku dniach Grünbergowie przenieśli się ze szpitala do getta. W małej izbie mieszkało osiem osób, oprócz nich rodzina Wieslów. Autorka opisała losy Żydów z Mościsk – aptekarzy, prawników, lekarzy. Rodzina Grünbergów zdecydowała się na ucieczkę.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Boguszewskiej

Boguszewska opowiada o żydowskim sierocińcu w Lublinie i o Feli Stacher, która była jej podopieczną. Ojciec i starsza siostra dziewczynki pracowali w getcie, a czternastoletnia Fela ukrywała się w domu. Potem wszyscy trafili do obozu pracy w Kraśniku-Budzyniu. Autorka poinformowała, że po zakończeniu wojny nadal trwały poszukiwania rodziny Stacher. W dalszej części relacji Boguszewska przypomniała historię Chai Rotenberg z Kraśnika, dwunastolatki zaprzyjaźnionej z Felą, która mówiła: „Pani myśli, że ja się bałam? Śmiałam się tak jak teraz, kiedy mówię do pani. Co o co chodzi, proszę pani?

publikacje

Wróć do listy

Relacja Geni Ajdelman

Genowefa Ajdelman od grudnia 1941 do lipca 1942 r. przebywała w obozie pracy przymusowej w Bełżycach k. Lublina. Później została przeniesiona do Budzynia (k. Kraśnika). Następnie deportowano ją do Poniatowej, gdzie odnalazła dawnego przyjaciela i wyszła za mąż. Ślubu udzielił im więzień rabin. Potem oboje trafili do obozu w Białej Podlaskiej i Genowefa zaszła w ciążę. W 1944 r. znalazła się w obozie koncentracyjnym Auschwitz. Tam poddano ją pseudomedycznym eksperymentom, w wyniku których w styczniu 1945 r. zmarł jej nowo narodzony syn. 

publikacje

Wróć do listy

Dziennik z lat 1939–1943

Dziennik przedstawia bardzo szczegółowo życie w okupowanej podczas II wojny światowej Warszawie: nastroje, czynności, cierpienia. Opisuje, czym zajmowali się ludzie, jak się zachowywali, jak żyli. W dzienniku pojawiają się też notatki z lektur czytanych przez autorkę (uwzględniające m.in. twórczość Mickiewicza czy studium O Norwidzie Mariana Piechala). Wyleżyńska zapisuje uwagi na temat życia literackiego w czasie wojny i przytacza dyskusje z przyjaciółmi na temat literatury.

publikacje

Wróć do listy

Dziennik z lat 1939–1944

Dziennik ma charakter osobistych zapisków codziennych. Szczegółowo rejestruje nastroje, czynności, zajęcia, podróże itp. Znajdują się tu opisy wakacyjnych podróży do Zaleszczyków, Horodnicy, nad Dniestr (wyjazd obozowy Robotniczego Instytutu Oświaty i Kultury im. Żeromskiego); wrażenia ze zwiedzania Podola, Czerwonogrodu; opis wrażeń i doznań spowodowany wybuchem II wojny światowej; relacja z powrotu do kraju przez Lwów, Lublin, Dęblin, Pilawę, do Warszawy; opis nalotów; wrażania i szczegółowe opisy działań (dzień po dniu) i życia w czasie wojny w stolicy, a następnie w Wielgolasie.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia nauczycielki Julii Tyszko-Paradistalowej

Wspomnienia nauczycielki Julii Tyszko-Paradistalowej zostały podzielone na dwie części; pierwsza obejmuje lata 1939–1940 (20 s.), a druga lata 1940–1952 (78 s.). Autorka ukończyła studia na Uniwersytecie im. Stefana Batorego w Wilnie i rozpoczęła pracę jako nauczycielka języka polskiego w szkole w Święcianach. Opisuje wielonarodową społeczność Wileńszczyzny, środowisko nauczycielskie, swoją pracę z uczniami i wkroczenie wojsk radzieckich do Święcian (1939). Wilno i okolice zostały przyłączone do ZSRR.

Strony