publikacje

Wróć do listy

Życiorys Heleny Peszko

Autorka urodziła się 30.05.1928 r. w Brodach, woj. lwowskie. Do wybuchu wojny jej rodzina mieszkała w Trembowli. Ojciec był wachmistrzem 9. pułku ułanów. Matka zajmowała się wychowaniem czwórki dzieci. 17. września 1939 r. Trembowla została zajęta przez wojska radzieckie. Ojca, wraz z jeńcami wojskowymi, wywieziono wagonami towarowymi w głąb Rosji. Przez całą wojnę nie mieli o nim żadnych wiadomości. Matka z dziećmi wyjechała do Dunajowa, ale i tu ich znaleziono i wyznaczono do wywózki.

publikacje

Wróć do listy

Moje wspomnienia z zesłania na Sybir w latach 1944–1956

Stefania Olejnik została aresztowana 22 grudnia 1944 r. Mieszkała wtedy z rodziną we Lwowie. W tekście opisane jest aresztowanie jej i męża wraz z innymi ośmioma osobami z AK. NKWD przyszło rano do ich mieszkania. Zabrali jej męża i zrobili zasadzkę na innych. Każdego, kto przychodził do ich domu, aresztowali. W ręce Sowietów wpadła też sąsiadka, która korzystając z nieuwagi pilnującego, wymknęła się. Gdy ten pobiegł za nią, inni zatrzymani skorzystali z okazji i uciekli. Autorka nie mogła uczynić podobnie, ponieważ miała małe dziecko. Sąsiadka została schwytana.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Miny Kalfus

Mina Kalfus przypomina, że w tarnowskim getcie zginęli jej kuzyni, uciekinierzy z Lwowa i rozstrzelano jej ojca 11 czerwca 1942 r. Tydzień później rozpoczęła się akcja likwidacyjna. Jej młodszy syn został deportowany do Bełżca, podobnie jak 11 tys. tarnowskich Żydów. 19 czerwca na pl. Wolności zebrano mieszkańców getta, którzy mieli zezwolenie na pracę. Pognano ich do wagonów i wywieziono do obozu w Bełżcu. Autorka straciła część rodziny, ale w getcie pozostali jej brat i dwie siostry z dziećmi. Starszy syn Kalfus przyjechał z Krakowa, gdzie pracował, i zabrał matkę z sobą.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Sydonii Lagsman

Relacja pochodzi z 1945 roku, obejmuje wydarzenia z okresu od 1942 do 1945 roku.

Tekst otwierają informacje o likwidacji getta tarnowskiego 10 listopada 1942 roku. Autorka zapisała, że zebrano ludzi na placu, nakazano im oddzielić się od dzieci i odwrócić. Kiedy spuszczono psy ze smyczy, te rzuciły się na dzieci i kąsały je. Większość młodocianych z marła na miejscu wskutek odniesionych ran i upływu krwi.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Eugenii Mass

Eugenia Mass pracowała dla esesmana i jego rodziny w obozie janowskim we Lwowie. Opisała wiele przypadków okrutnego traktowania więźniów. Wspomina o różnych „zabawach” Niemców, m.in. pijani żołnierze strzelali do butelki, którą trzymała w ręce. W kwietniu 1942 r. obóz się powięszył i przekształcił w koncentracyjny, więźniowie byli systematycznie wyniszczani fizycznie i psychicznie. Autorka przypomina o akcji likwidacyjnej przeprowadzonej 10 sierpnia 1942 r. w getcie lwowskim.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Anny Mekler

Anna Mekler opisała wysiedlenia Żydów z Igołomi i okolic do Wawrzyńczyc. W tym czasie ojciec starał się ukryć ją i młodszą córkę, oddając pod opiekę dawnej służącej Józefy. Anna wyjechała z nią do Krakowa, lecz wróciła za zgodą ojca do Wawrzyńczyc. Potem rodzina Meklerów ukrywała się w Igołomi (autorka, jej brat, ojciec, ciotka, kuzynki i znajomy ojca). Młodsza siostra Anny została wydana Niemcom. Igołomski gospodarz ukrywający Meklerów, obawiając się przeszukań, wykopał rów, do którego mieli wejść w razie niebezpieczeństwa.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Fajgi Pfeffer

Fajga Pfeffer opisuje okupację niemiecką i prześladowania Żydów w Świrzu (ob. Ukraina): „Naprzód wojsko – początek. Potem Ukraińcy zaczęli rządzić. Ciągle kazali coś dawać. Zegarki, pościel itd.”. W tym czasie umarł jej ojciec. Po przesiedleniu do getta w Przemyślanach wspomina o głodzie, chorobach i przeludnieniu, a także o akcjach likwidacyjnych. Podczas pierwszej akcji zdołała się schować pod słomą w szopie, w trakcie drugiej wraz z bratem ukryła się w sadzie. Potem uciekła z getta i chowała się w lesie w okolicach Świrza.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Frydy Kleist

Fryda Kleist straciła rodzinę w getcie w Gródku Jagiellońskim. W 1942 r. uciekła na tzw. aryjską stronę, najpierw do Niska, a potem do Warszawy, gdzie zgłosiła się do pracy w Niemczech, posługując się „aryjskimi” dokumentami. Trafiła do miejscowości Gera (Turyngia) i pracowała w fabryce Siemensa. Po trzech miesiącach przeniesiono ją w inne miejsce (nazwa nieczytelna). Tam spotkała Żydówki, które podawały się za Polki. Wszystkie zostały zadenuncjowane, aresztowane i miały być wywiezione do Auschwitz. Autorka przebywała w więzieniu, nie przyznając się do żydowskiego pochodzenia.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Adeli Karmel

Adela Karmel pracowała przymusowo w fabryce części samolotowych w obozie Mittelsteine (Ścinawka Średnia na Dolnym Śląsku). Codziennie przez dwanaście godzin stała przy maszynie. Majstrem był Niemiec – komunista i człowiek wyrozumiały dla więźniarek, przeciwnie niż kobiety pilnujące porządku, które donosiły przełożonym o każdym złamaniu regulaminu, biły i nie pozwalały odpoczywać robotnicom. Zdaniem autorki w obozie panowały „bardzo przykre stosunki między więźniarkami”. Najlepiej radził sobie „element bardzo prosty”, dzięki sile fizycznej i brutalności.

publikacje

Wróć do listy

Under Providential Guidance

June Friedman spisała swoje wspomnienia w 1991 r. w Stanach Zjednoczonych, za namową córki. Pisze: „Styczeń 1991 rok. Już drugi tydzień wojna szaleje w Zatoce Perskiej i Izrael po raz drugi został zaatakowany przez irackie pociski. I znów mnie ogarnęły wspomnienia z wojny, która zmieniła na zawsze nasze życie. Naturalnie, mam na myśli II wojnę światową. Doris namawia mnie od dłuższego czasu, żebym napisała swoje wspomnienia. Nie wiem. Na pewno nie będzie to łatwe zadanie, bo i moja pamięć już trochę szwankuje, no i obawiam się rozdzierać dawne, ale wciąż świeże rany.

Strony