publikacje

Wróć do listy

Relacja Fajgi Pfeffer

Fajga Pfeffer opisuje okupację niemiecką i prześladowania Żydów w Świrzu (ob. Ukraina): „Naprzód wojsko – początek. Potem Ukraińcy zaczęli rządzić. Ciągle kazali coś dawać. Zegarki, pościel itd.”. W tym czasie umarł jej ojciec. Po przesiedleniu do getta w Przemyślanach wspomina o głodzie, chorobach i przeludnieniu, a także o akcjach likwidacyjnych. Podczas pierwszej akcji zdołała się schować pod słomą w szopie, w trakcie drugiej wraz z bratem ukryła się w sadzie. Potem uciekła z getta i chowała się w lesie w okolicach Świrza.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Frydy Kleist

Fryda Kleist straciła rodzinę w getcie w Gródku Jagiellońskim. W 1942 r. uciekła na tzw. aryjską stronę, najpierw do Niska, a potem do Warszawy, gdzie zgłosiła się do pracy w Niemczech, posługując się „aryjskimi” dokumentami. Trafiła do miejscowości Gera (Turyngia) i pracowała w fabryce Siemensa. Po trzech miesiącach przeniesiono ją w inne miejsce (nazwa nieczytelna). Tam spotkała Żydówki, które podawały się za Polki. Wszystkie zostały zadenuncjowane, aresztowane i miały być wywiezione do Auschwitz. Autorka przebywała w więzieniu, nie przyznając się do żydowskiego pochodzenia.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Adeli Karmel

Adela Karmel pracowała przymusowo w fabryce części samolotowych w obozie Mittelsteine (Ścinawka Średnia na Dolnym Śląsku). Codziennie przez dwanaście godzin stała przy maszynie. Majstrem był Niemiec – komunista i człowiek wyrozumiały dla więźniarek, przeciwnie niż kobiety pilnujące porządku, które donosiły przełożonym o każdym złamaniu regulaminu, biły i nie pozwalały odpoczywać robotnicom. Zdaniem autorki w obozie panowały „bardzo przykre stosunki między więźniarkami”. Najlepiej radził sobie „element bardzo prosty”, dzięki sile fizycznej i brutalności.

publikacje

Wróć do listy

Under Providential Guidance

June Friedman spisała swoje wspomnienia w 1991 r. w Stanach Zjednoczonych, za namową córki. Pisze: „Styczeń 1991 rok. Już drugi tydzień wojna szaleje w Zatoce Perskiej i Izrael po raz drugi został zaatakowany przez irackie pociski. I znów mnie ogarnęły wspomnienia z wojny, która zmieniła na zawsze nasze życie. Naturalnie, mam na myśli II wojnę światową. Doris namawia mnie od dłuższego czasu, żebym napisała swoje wspomnienia. Nie wiem. Na pewno nie będzie to łatwe zadanie, bo i moja pamięć już trochę szwankuje, no i obawiam się rozdzierać dawne, ale wciąż świeże rany.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Jadwigi Dobrowolskiej-Czaki z lat 1912–1936

Wspomnienia Jadwigi Dobrowolskiej-Czaki powstały w latach 1915–1939 i zostały podzielone na następujące rozdziały:

1. 1912 r., opis środowiska krakowskiej młodzieży przed I wojną światową, działalność Koło Kobiet Polskich w ramach Polskich Drużyn Strzeleckich; udział autorki w ćwiczeniach militarnych i szkoleniach sanitarnych;

2. Praca w krakowskim szpitalu podczas I wojny światowej;

3. Wyjazd z Krakowa do Czech w 1916 r.; fragmenty dotyczące polskich uchodźców;

4. Kraków, 1918 r.; reakcje po podpisaniu traktatu brzeskiego;

publikacje

Wróć do listy

Relacja Adeli Gold

Adela Gold rozpoczęła relację od opisu Ryglic – we wrześniu 1939 r. oddziały niemieckie przeszły przez miasto. Do 1941 r. mieszkańcy, w większości Żydzi, żyli w strachu, lecz niewiele się jeszcze działo. Rodzina Goldów została zmuszona do wyprowadzenia się z wynajmowanego domu, a właściciel zgłosił w urzędzie gminy, że teraz chętnie zakwateruje żołnierzy. Gold zamieszkała z dzieckim u szwagierki, a po kilku tygodniach „zaczęła się właściwa klęska”. Musiała wyprzedawać meble, żeby zdobyć pieniądze na życie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Hildy Wetstein

Hilda Wetstein mieszkała w Krakowie do 1940 r., następnie przeprowadziła się do pobliskich Swoszowic, gdzie spędziła półtora roku. W 1942 r., po zdobyciu tzw. aryjskich papierów, wyjechała z synową do Lwowa, potem przebywała w Brzuchowicach pod Lwowem. Zamieszkała u Polaków, którzy powtarzali: „dobrze Hitler zrobił, że kazał wymordować Żydów”. Mężem ich córki był Niemiec nazywany w okolicy „katem Żydów”. W lipcu 1942 r. w Brzuchowicach wysiedlono Żydów z getta. W listopadzie autorka dowiedziała się o miejscu ich masowej egzekucji.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Rudolfiny Laub

Dokument z datą dzienną 11 września 1945 roku, dotyczy wydarzeń z okresu od 1944 do 1945 roku.

Relację otwiera zdanie dotyczące zeznań, które Autorka złożyła wcześniej i wyjaśnienie, że ta stanowi ich kontynuację i uzupełnienie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Marii Karmel

Maria Karmel opisuje warunki życia i pracy w obozie Lichtenwerden (podobóz Auschwitz-Birkenau). Obsługiwała maszynę przędzalniczą, miała poranione ręce. Wspomina, że dłonie innych więźniarek były owrzodzone, a rany z trudem się goiły. Autorka stwierdziła, że praca przy maszynie wymagała co najmniej dwóch lat praktyki. Strażnicy prześladowali ładne więźniarki, przydzielając im najgorsze prace. Często rewidowano baraki, bito za ukrywanie ziemniaków. W trakcie pracy nie można była siadać ani rozmawiać. Zabronione były kontakty z pracownikami spoza obozu.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Sali Luftglas

Dokument z datą dzienną 28 sierpnia 1945 roku, dotyczy okresu od 1939 do 1945 roku.

Relację otwierają informacje dotyczące września 1939 roku. Autorka po zajęciu Krakowa przez armię niemiecką przeniosła się do Wadowic (prawdopodobnie wraz z rodziną, o czym jednak nie pisze).

Stosunkowo szybko narracja przechodzi do roku 1940, skupiając się na realiach i niemieckich prawach: zakaz handlu, prowadzenie nielegalnych interesów, praca przymusowa (poszerzanie koryta rzeki Skawki), funkcjonowanie szopu krawieckiego działającego na rzecz wojska niemieckiego.

Strony