publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Marii Fil-Zdanowicz

Maria Fil-Zdanowicz opisuje losy swojej siedmioosobowej rodziny, która w sierpniu 1944 r. została deportowana z Tuczap (obecnie obw. lwowski) w okolice Karagandy (Kazachska SRR, obecny Kazachstan). Przedstawia warunki transportu w wagonach towarowych bez prycz. W czasie miesięcznej podróży w głąb Rosji, gdy dojeżdżali do Uralu, zmarł ojciec autorki. Nie było możliwości jego pochowania. Radzieccy żołnierze wyrzucili ciało prosto z wagonu, na pożarcie dzikiej zwierzynie. Gdy skromne zapasy żywności się kończyły, zaczęto je oszczędzać, ale trudno było to wytłumaczyć głodnym dzieciom.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Kazimiery Chylińskiej z więzień sowieckich

Kazimiera Chylińska opisuje swój pobyt w więzieniach sowieckich. Została aresztowana wraz z matką w sierpniu 1940 r. w Rajgrodzie za ukrywanie funkcjonariusza Korpusu Ochrony Pogranicza, Buczy. Bucza prawdopodobnie wrzucił granat do klubu, w którym bawiły się różne „szumowiny”. W tym samym dniu aresztowano ok. sześćdziesięciu mieszkańców Rajgrodu (m.in. ks. Radwańskiego, Kazimierza Królikowskiego, Podowiczów, Leokadię Bieniewską, Janinę Cegiełkową, Perkowską oraz matkę i córkę Jabłońskie). Przetrzymywano ich kolejno w więzieniach w Rajgrodzie, Grajewie, Łomży, Baranowiczach i Mińsku.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia z deportacji mojej rodziny do ZSRR

Maria Marczuk urodziła się 3 kwietnia 1926 r. w Wołkowysku jako najmłodsze dziecko w rodzinie państwa Sietko-Sierkiewiczów. Ojciec był palaczem w parowozowni PKP. W domu było czworo dzieci. Gdy wybuchła II wojna światowa, autorka miała trzynaście lat. Po wkroczeniu armii radzieckiej do Polski zaczęły się aresztowania i deportacje na Syberię. Autorka pamięta zatrzymanie przez NKWD dwóch chłopców ze szkoły, harcerzy polskich, Zygmunta Dowgierta i Polkowskiego. Wywieziono ich później w głąb ZSRR. Rodzinę Sietko-Sierkiewiczów z początku omijały nieszczęścia. Starsze rodzeństwo było poza domem.

publikacje

Wróć do listy

List Wandy Wiśniewskiej do Janusza Przewłockiego

List kierowany jest do Janusza Przewłockiego z Komisji Historycznej Związku Sybiraków. Autorka usprawiedliwia swoje opóźnienie w nadesłaniu wspomnień. Tłumaczy, że musiała uzupełnić pewne dane, których jej brakowało. Wyjaśnia, że miejsce jej pobytu w Archangielsku nazywało się po rosyjsku Nowy Jol. Otrzymała też z archiwum archangielskiego potwierdzenie swojego pobytu. Napisała do Kotłasu z prośbą o potwierdzenie zesłania jej rodziny i o wydanie zaświadczenia o zgonie matki. Przysłano jej jednak dokumenty z błędami w nazwiskach i nazwach miejscowości.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Wandy Wiśniewskiej z zesłania na Sybir

Wanda Wiśniewska opisuje losy swoje i swojej rodziny zesłanej na Syberię w lutym 1940 r., od momentu aresztowania do powrotu do kraju. Państwo Matkowscy mieszkali w osadzie k. Krzywczyk, gm. Wiśniowiec, pow. Krzemieniec, woj. wołyńskie. Ojciec był osadnikiem wojskowym i legionistą. Rodzina składała się z sześciu osób: rodzice i cztery córki: Eugenia (11 lat), Wanda (8 lat), Zofia (6 lat) i Weronika (4 lata). Autorka przedstawia aresztowanie i transport wagonami towarowymi z Krzemieńca do Kotłasu.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Felicji Bannet

Felicja Bannet przypomina o selekcji i wywiezieniu z obozu w Płaszowie do obozu w Skarżysku-Kamiennej, gdzie pracowała w fabryce amunicji. Zaznaczyła, że więźniarki były tutaj lepiej traktowane – Polacy i Niemcy byli przyzwoici, tylko „Ukraińcy zachowywali się jak bandyci”. Powtarzano, że w tym obozie da się żyć, szczególnie jeśli ktoś ma pieniądze.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Szewy Biederman

Dokument z 1945 roku. Obejmuje wydarzenia z lat 1942-1945.

Autorka rozpoczęła od zanotowania, że w okresie okupacji była więźniem obozu w Szebniach. Nie opisała samego obozu, nie podała też informacji dotyczących liczebności więźniarek czy prac, jakie wykonywały. Skoncentrowała się na szefie lagru – Grzymku – i jego sadystycznych zachowaniach. Opisała szczegółowo egzekucję pewnego Żyda.

publikacje

Wróć do listy

Żydzi "Rumuńscy Obywatele"

Dokument z datą dzienną 30 sierpnia 1945 roku. Obejmuje wydarzenia z lat 1939-1945.

Na rękopisie dodany tytuł, nieuwzględniony w inwentarzu archiwalnym: Żydzi "Rumuńscy Obywatele" (pisownia zgodna z oryginałem).

Dokument otwierają wyjaśnienia Autorki dotyczące rumuńskiego obywatelstwa – zapisała, że postarali się o takie, ponieważ Żydzi legitymujący się innymi niż polskie obywatelstwami nie musieli wprowadzać się do getta, ani nosić opasek z gwiazdą Dawida. Dodała, że wielu innych Żydów postępowało podobnie.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Marii Miller

Maria Miller pisze o swoim życiu, a w szczególności o zesłaniu na Syberię. Tekst przeplata wierszykami i piosenkami, które powstawały na wygnaniu. Opisuje rodzinną wieś Rafajłową (obecnie Bystrzyca) i walki o nią w czasie I wojny światowej. W 1938 r. zdała do gimnazjum i w nagrodę ojciec zabrał ją do Lwowa – te obrazy często wspominała na obczyźnie. Zapamiętała także wojska radzieckie wkraczające na ziemie polskie (17 września 1939 r.). W Nowy Rok 1940 r. NKWD aresztowało ojca, przeprowadziło przy tym rewizję, poszukując broni. Więcej go nie zobaczyła, został zamordowany w 1944 r.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Sabiny Dutkowskiej

W dokumencie autorka opisuje losy swojej rodziny, wywiezionej w czerwcu 1941 r. z Polesia na Syberię. Jak wspomina, funkcjonariusze NKWD odwiedzili jej dom w nocy. Rodzina miała piętnaście minut na spakowanie się, po czym całą zabrano ją ciężarówkę na najbliższą stację kolejową. Autorce towarzyszyli wówczas jej rodzice, dzieci (czteroletni Witalis i piętnastomiesięczna Jolanta), oraz siostra Janina (osiemnaście lat). Pisząca w chwili wywózki miała dwadzieścia sześć lat. Na stacji spotkali wielu znajomych. Wszystkich załadowano do wagonów towarowych, które zaplombowano.

Strony