publikacje

Wróć do listy

Relacja Basi Goldman

Basia Goldman przebywała w getcie łódzkim od 1940 r. W sierpniu 1944 r. wraz z rodziną trafiła do Auschwitz. Podczas selekcji ona i ojciec zostali skierowani do pracy w obozie, a matka i siostra do komory gazowej. Spędziła w Auschwitz pięć tygodni. 24 października wywieziono ją do obozu w Bergen-Belsen w grupie trzech tys. więźniarek. Dzień zaczynał się apelem o szóstej lub siódmej rano, później więźniarki dostawały ¾ litra zupy i dwadzieścia pięć dkg chleba. Stamtąd przeniesiono ją do obozu Elsnick, transport zajął dwa dni. Pracowała w fabryce amunicji. W kwietniu 1945 r.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Marii Lejman

Maria Lejman (w relacji adnotacja: „aryjka”) opisuje losy swojego męża, adwokata żydowskiego pochodzenia, aresztowanego przez gestapo 28 kwietnia 1942 r. w Krakowie. Podczas rewizji w mieszkaniu Lejmanów Niemcy wypytywali o brata męża (Bronisława), działającego w podziemiu, odpowiedzialnego za wystawianie fałszywych dokumentów i wysyłanie za granicę ludzi poszukiwanych przez okupanta. Niemcy zarekwirowali dokumenty i pieniądze, córka Lejmanów została popchnięta przez jednego z gestapowców, aż straciła przytomność, a męża Marii osadzono w więzieniu na Montelupich, następnie w Tarnowie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Irmy Laksberger

Irma Laksberger w 1940 r. wyjechała wraz z mężem z Krakowa do Prokocimia, a następnie do Wieliczki. Jej mąż pracował w niemieckiej firmie, która od 1942 r. zaczęła zatrudniać kobiety, ale część z nich, powyżej trzydziestego piątego roku życia, odsyłano do krakowskiego getta. Autorka pracowała w kuchni. Opisuje egzekucje w Julagach (niemieckich obozach pracy dla Żydów na terenie Krakowa) w Płaszowie, Prokocimiu, Bieżanowie, a także przypomina sylwetki komendantów i strażników tych obozów.

publikacje

Wróć do listy

Zamknięta księga. Wspomnienia

Autobiograficzne teksty Krystyny Sarwińskiej-Ligęzy, podzielone na niewielkie rozdziały, obejmują okres od dzieciństwa do późnej starości autorki. Wspomnienia rozpoczynają się od opisu przyklasztornej szkoły, w której Sarwińska jako sierota spędziła wczesne lata życia. Autorka odkreśla, że lubiła lekcje muzyki oraz występy teatralne, nie lubiła zaś wakacji, podczas których dzieci pracowały w polu. Często modliła się o to, żeby matka po nią wróciła. Wojnę przeżyła w Warszawie, przy ul. Hożej, gdzie przewieziono sieroty z ośrodka w Kostowcu.

publikacje

Wróć do listy

W cieniu twierdzy brzeskiej. Wspomnienia z czasów wojny

Wspomnienia Marii Dyszlewskiej rozpoczynają się od opisu rodzinnej fotografii z 1926 r. Autorka przypomina, że majątek Dyszlewskich w Józefowie na Białorusi został utracony wskutek zmiany granic po wojnie polsko-bolszewickiej, a jej ojciec, inżynier rolnictwa, zaczął pracować jako urzędnik w Grudziądzu. Zachorował i zmarł w 1927 r. i rodzina znalazła się w trudnej sytuacji życiowej. Wtedy z pomocą przyszedł brat matki, Władysław Plejewski, który był pułkownikiem saperów i stacjonował w Brześciu nad Bugiem.

publikacje

Wróć do listy

Echa z przeszłości

Tekst podzielony na rozdziały: I. Wstęp, II. Z pomroki czasu, II. [sic] Owczary, III. Pisklęta wyfrunęły z gniazda, IV. Portrety rodzinne. We wstępie autorka pisze o swej fascynacji przeszłością oraz potrzebie ocalenia opowieści, których słuchała od najmłodszych lat. Jest to „próba spisania fragmentów dziejów naszej rodziny i związanych z nią ludzi”. Do maszynopisu załączona jest obszerna bibliografia – historyczna, heraldyczna etc. – mimo to autorka podkreśla, że praca „nie usiłuje być traktatem historycznym i nie wnosi /niestety/ niczego nowego do badań w tej dziedzinie”.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia o ewakuacji z matką P. Gojawiczyńską i Z. Nałkowską

Dokument jest opisem ewakuacji z Warszawy, a także związanych z nią refleksji, emocji i obaw Wandy Gojawiczyńskiej-Nadzinowej. Uwaga autorki często skupia się na postaci Zofii Nałkowskiej – wspomnienia te są interesującym uzupełnieniem relacji znanych chociażby z jej Dzienników czasu wojny.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Amalii Bertgram

Relacja Amalii Bertgram składa się z trzech części (Kraków-Podgórze, SkarżyskoOświęcim) zapisanych na osobnych kartach. Pierwszy fragment zawiera informacje o rodzinie. Od 1941 r. przebywali w krakowskim getcie i niemal wszyscy zginęli (matka, ojciec, rodzeństwo, krewni). Po akcji likwidacyjnej autorka trafiła do obozu pracy w Skarżysku-Kamiennej. Towarzyszył jej syn, który uciekł z innego transportu. Autorka sądziła, że ich los został przesądzony, ale mimo wszystko miała nadzieję, że przeżyją. Była skłonna zrobić wszystko dla swojego dziecka.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Ireny Kohn

Irena Kohn wraz z trojgiem dzieci została wywieziona w transporcie Żydów do Auschwitz-Birkenau. Opisuje bliźnięta poddawane eksperymentom pseudomedycznym i selekcje w obozie.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Zofii Kodis-Freyer

Zofia Kodis-Freyer spisywała swoje wspomnienia w wieku dojrzałym. Dysponowała wówczas pamiętnikiem matki, Józefy Kodis z Krzyżanowskich (1865–1940). Posiada również spuścizny swoich rodziców, w tym ich korespondencję z czasów ich pobytu w USA. Analizując pamiętnik matki i córki, można zauważyć wiele elementów wspólnych. We wspomnieniach Zofii widoczne jest przejęcie celu, dla którego podjęła się spisania wspomnień oraz struktury i zasad (jak pisanie pamiętnika z pozycji świadka dziejów). Zasadnicza część wspomnień zawiera historię najbliższej rodziny pamiętnikarki.

Strony