publikacje

Wróć do listy

Relacja Adeli i Indy Liberman

Adela i Inda Liberman informują o wkroczeniu wojsk niemieckich do Równego (ob. Ukraina) 30 czerwca 1941 r. Niedługo potem zarządzono spis ludności, ze szczególnym uwzględnieniem liczebności Żydów. Szybko utworzono zarząd gminy (Judenrat), składający się ze stu osób. Na gminę nałożono kontrybucję. Żydzi starali się znaleźć pracę, ponieważ brak zatrudnienia oznaczał obowiązek podjęcia ciężkich robót – kopania rowów i sprzątania domów po remontach (po dwanaście godzin dziennie). Wszyscy Żydzi musieli nosić opaski z Gwiazdą Dawida (później zastąpione łatami).

publikacje

Wróć do listy

Relacja Blumy Rosenfeld

Bluma Rosenfeld opowiada o transporcie z łódzkiego getta do Auschwitz (25 lipca 1944). Żydom odebrano bagaże i zapędzono ich do wagonów. W obozie oddzielono kobiety od mężczyzn, autorka przeszła selekcję i trafiła do bloku 31 w lagrze C. Jej barak mieścił ok. stu więźniarek. Rosenfeld relacjonuje selekcje przeprowadzane przez Josefa Mengele. W obozie pracowała przy budowie dróg i kopaniu rowów.  

 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Fani Rabinowicz o obozie Stutthof

Fania Rabinowicz została wywieziona z ryskiego getta do obozu w Stutthof. Opisuje brutalne traktowanie więźniarek, ich wyczerpującą pracę oraz głód i choroby panujące w obozie, podając, że co dzień umierało ok. dziewięćdziesięciu kobiet.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Lili Hirschsprung

Relacja została podzielona na dwie części. W pierwszej Więzienie na Łąckiego – ukrycie Lili Hirschsprung opisała aresztowanie męża, który był torturowany i zginął w lwowskim więzieniu przy ul. Łąckiego. W drugiej części pt. Ukrycie autorka wspomina, że w październiku 1941 r. wyjechała do Brzeska. Mieszkała ze swoją siostrą do czasu likwidacji getta, potem ukrywała się (wraz z synem) na wsi. Pomagał jej Polak Józef Topolski. Lato spędzała w ziemiance, a okres zimowy w stodole.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Mani Leider

Mania Leider opisuje getto i akcje likwidacyjne w Przemyślanach oraz w okolicach Świrza. Jej babcia (akuszerka) zginęła po odmowie przeniesienia się do getta, a matka podczas transportu do obozu w Bełżcu – kiedy wyskoczyła z wagonu, została zastrzelona. Autorkę wyrzucono z pociągu i przeżyła, ale odniosła rany. Spotkała inne uciekinierki i razem ruszyły do obozu pracy przymusowej w Kurowicach, gdyż „tam byli Żydzi a my nie miałyśmy gdzie być”. Ukrywała się w lagrze. Po ucieczce z obozu szukała wuja, który „mieszkał w lesie” niedaleko Świrza.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Mali Hollaender

Mala Hollaender opisała sytuację Żydówek podczas okupacji niemieckiej. Nie były traktowane przez Niemców jako pełnowartościowe robotnice. Kiedy w Krakowie utworzono Julagi (Julag – Judenlager) w Płaszowie, Prokocimiu, Bieżanowie, zaczęły w nich pracować kobiety. Autorka podała, że było ok. trzystu robotnic. Przyjmował je szef Julagów „krwawy Müller” (SS-Oberscharführer Franz Josef Müller). Gdy wyrażał zgodę, uprzedzał, że kolejna kobieta, która się zgłosi, zostanie rozstrzelana. Wielokrotnie rozkazywał zabijać te Żydówki, które z własnej woli zgłaszały się do Juglagu I (w Płaszowie).

publikacje

Wróć do listy

Relacja Luizy Grüner

Luiza Grüner przed wojną mieszkała w Berlinie. W czerwcu 1939 r. rodzina wyjechała do Jarosławia – autorka podróżowała z ojcem, później dołączyła do nich matka. W czasie okupacji niemieckiej autorka z matką uciekły do Krakowa, a ojciec do Lwowa. Przebywała w krakowskim getcie, uniknęła śmieci podczas akcji likwidacyjnych. Pracowała przy lepieniu kopert.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Miny Kalfus

Mina Kalfus przypomina, że w tarnowskim getcie zginęli jej kuzyni, uciekinierzy z Lwowa i rozstrzelano jej ojca 11 czerwca 1942 r. Tydzień później rozpoczęła się akcja likwidacyjna. Jej młodszy syn został deportowany do Bełżca, podobnie jak 11 tys. tarnowskich Żydów. 19 czerwca na pl. Wolności zebrano mieszkańców getta, którzy mieli zezwolenie na pracę. Pognano ich do wagonów i wywieziono do obozu w Bełżcu. Autorka straciła część rodziny, ale w getcie pozostali jej brat i dwie siostry z dziećmi. Starszy syn Kalfus przyjechał z Krakowa, gdzie pracował, i zabrał matkę z sobą.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Eugenii Mass

Eugenia Mass pracowała dla esesmana i jego rodziny w obozie janowskim we Lwowie. Opisała wiele przypadków okrutnego traktowania więźniów. Wspomina o różnych „zabawach” Niemców, m.in. pijani żołnierze strzelali do butelki, którą trzymała w ręce. W kwietniu 1942 r. obóz się powięszył i przekształcił w koncentracyjny, więźniowie byli systematycznie wyniszczani fizycznie i psychicznie. Autorka przypomina o akcji likwidacyjnej przeprowadzonej 10 sierpnia 1942 r. w getcie lwowskim.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Anny Mekler

Anna Mekler opisała wysiedlenia Żydów z Igołomi i okolic do Wawrzyńczyc. W tym czasie ojciec starał się ukryć ją i młodszą córkę, oddając pod opiekę dawnej służącej Józefy. Anna wyjechała z nią do Krakowa, lecz wróciła za zgodą ojca do Wawrzyńczyc. Potem rodzina Meklerów ukrywała się w Igołomi (autorka, jej brat, ojciec, ciotka, kuzynki i znajomy ojca). Młodsza siostra Anny została wydana Niemcom. Igołomski gospodarz ukrywający Meklerów, obawiając się przeszukań, wykopał rów, do którego mieli wejść w razie niebezpieczeństwa.

Strony