publikacje

Wróć do listy

Życiorys Jadwigi Urbanowicz

Pochodząca z terenów dzisiejszej Białorusi Jadwiga Urbanowicz jako trzynastolatka razem z rodziną została wywieziona w 1940 r. na Syberię, gdzie przebywała m.in. w posiołku Krywoje (okolice Archangielska), a następnie w sowchozie Tałowka (obw. saratowski). Udziałem autorki była przymusowa ciężka praca fizyczna przy wyrębie tajgi i życie w bardzo trudnych warunkach. W marcu 1946 r. rodzina wróciła do Polski, na Dolny Śląsk. W 1965 r. zamieszkała z mężem Franciszkiem Urbanowiczem w Górze Śląskiej. Do 1986 r. pracowała w gospodarstwie rolnym.

publikacje

Wróć do listy

Repatrianci – relacja Krystyny Zawadzkiej

Wspomnienia dotyczą przymusowego wysiedlenia rodziny autorki ze Stanisławowa (obecnie Iwano-Frankiwsk na Ukrainie) na tzw. Ziemie Odzyskane po II wojnie światowej. Zawadzka przedstawia okoliczności, w jakich odbyło się opuszczenie rodzinnych stron, emocje z tym związane i represje ze strony ukraińskich mieszkańców wobec Polaków, którzy jeszcze nie wyjechali. Opisuje również warunki transportu przesiedleńców, drogę na Śląsk i pierwsze wrażenia po przyjeździe.

publikacje

Wróć do listy

Relacja z rejonu Tarnopola K. Żabskiej-Kubiniec

Autorka opisuje losy swojej rodziny w czasie II wojny światowej, którą przeżyła z mężem i dziećmi w Tarnopolu. Jej zapiski ukazują rzeczywistość wojenną, m.in.: konspiracyjną aktywność małżonków, relacje autorki z żydowskim małżeństwem Oksów – właścicielami cegielni, aresztowania ludności, ucieczkę męża na zachód.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia repatriantki

Pochodzącej z terenu dzisiejszej Ukrainy Krystyna Węgrzyn szczegółowo przedstawiła losy bliższej i dalszej rodziny rodziny podczas II wojny światowej, bazując na pamięci własnej i relacjach przekazanych bezpośrednio od opisywanych osób (opowieści, listy). Autorka opisała dzieje poszczególnych rodzin, których losy przeplatały się z jej własnymi, m.in. ciotki Kazimiery – siostry matki autorki – która z mężem i synkiem została wywieziona na Syberię i w nieregularnych listach przekazywała wiadomości z zesłania.

publikacje

Wróć do listy

Utracenie mojego Raju

Wspomnienia Ireny Kacperek ukazują historię przesiedleń na przykładzie losów bohaterki – będącej wówczas dzieckiem – i jej rodziny. Autorka rozpoczyna od opisu rodzinnej wsi o nazwie Raj (obecnie Ukraina), w której przed wojną spokojne i zgodne życie wiedli mieszkańcy wielu narodowości i wyznań – Żydzi, Polacy, Ukraińcy. Kacperek opisała, jak wybuch wojny i kolejne okupacje zmieniły ich losy: zaczęły się prześladowania ludności polskiej, żydowskiej i ukraińskiej, wywózki, aresztowania.

publikacje

Wróć do listy

Spotkania z Marią Pelczarską

Janina Wysoczńska-Klawińsz poznała Marię Pelczarską na zesłaniu, podczas krótkiego pobytu w miejscowości Bolszaja Murta na Syberii. Autorka opisała m.in. okoliczności, w jakich trafiła na zesłanie, warunki obozowej egzystencji i zwięźle sportretowała osobę Maryli Pelczarskiej, która – obok Stefanii Borkowskiej, Anieli Dziewulskiej oraz Grażyny Sokołowskiej-Lipińskiej – została wymieniona jako aktywna działaczka i współorganizatorka edukacji w łagrze. Klawińsz, pomimo krótkiej znajomości (została przeniesiona do innego obozu), wspominała Pelczarską niezwykle ciepło – wiele jej zawdzięczała.

publikacje

Wróć do listy

Więźniarka Ravensbrück – Józefa Wesołek

Józefa Wesołek opowiedziała o swoim życiu, koncentrując się na latach II wojny światowej. Opisała m.in.: swoją działalność konspiracyjną, tortury na Gestapo po aresztowaniu w 1941 r., przeżycia i codzienność obozową w Pińczowie i Ravensbrück – katorżniczą pracę, warunki egzystencji, selekcje, eksperymenty. Z wdzięcznością wspominała opiekę Szwedów podczas półrocznego pobytu w Szwecji po opuszczeniu Ravensbrück. Dokument jest efektem sześcioipółgodzinnego wywiadu przeprowadzonego z Wesołek przez Antoninę Hobler.

publikacje

Wróć do listy

Więźniarka Stutthofu – Cecylia Krzesińska

Relacja Cecylii Krzesińskiej dotyczy przede wszystkim jej przeżyć z II wojny światowej. Bohaterka opisała okupację Wilna, życie w getcie, dokąd trafiła wraz z matką i siostrą Dorą z dzieckiem. Ojciec po wybuchu wojny przedostał się do ZSRR. Po likwidacji getta znalazła się najpierw w obozie na Łotwie (Keiserwald), a w następnie Stutthofie (nr obozowy 48935) i podobozu w Krzemieniewie, gdzie przebywała w sumie półtora roku. Podczas likwidacji getta została rozdzielona z rodziną –matka, siostra i siostrzenica zginęły w Majdanku. Ojciec Krzemińskiej odnalazł się po wojnie.

publikacje

Wróć do listy

Udział kobiet-Polek w walkach o wolność podczas II wojny światowej

Pogadanka wygłoszona dla młodzieży Szkoły Podstawowej nr 84 im. Ruchu Obrońców Pokoju we Wrocławiu przy ul. Górnickiego 20, w której Janina Kita omówiła udział kobiet w walkach o wolną ojczyznę podczas II wojny światowej. Autorka ukazała wielowymiarowy charakter zaangażowania Polek i różne formy podejmowanej walki, nie ograniczając się tylko do żołnierek – wspomniała o nauczycielkach, łączniczkach, sanitariuszkach, spadochroniarkach i wielu innych kobietach aktywnie walczących z okupantem o wolną ojczyznę. Opisała także udział kobiet w Ludowym Wojsku Polskim i na innych frontach.

publikacje

Wróć do listy

Więźniarka Pawiaka, Gross-Rosen, Sachsenhausen

Autobiograficzna opowieść Aleksandry Starosty, w której przedstawiła swoje życie, koncentrując się przede wszystkim na tragicznych latach II wojny światowej, kiedy straciła dziecko, męża i zdrowie. Autorka zrelacjonowała swoje przeżycia m.in. z czasu okupacji oraz z pobytu w kolejnych obozach koncentracyjnych – opisując złe warunki egzystencji i swoją drogę do wolności. Opisała również powojenne lata i przeżycia. Dokument powstał w wyniku przeprowadzonego ze Starostą siedmiogodzinnego wywiadu. Wywiad przeprowadziła Antonina Hobler, spisała Janina Klawińsz.

Strony