publikacje

Wróć do listy

Relacja Heleny Lewińskiej

W pierwszej części relacji Helena Lewińska opisuje przemarsz kilku tysięcy Żydów wysiedlonych najprawdopodobniej z Wawra i Anina. W czasie podróży pociągiem ze Świdra do Warszawy widziała w okolicach Falenicy ciała zastrzelonych. W drugiej części przywołuje opowieść koleżanki, która z okien mieszkania na Muranowie zobaczyła kilka samobójstw popełnionych w czasie likwidacji getta, m.in. matkę z dwójką dzieci, która wyskoczyła z czwartego piętra „prosto w ogień”.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Janiny Kality

Janina Kalita opisuje zajęcie Lwowa przez wojska niemieckie. Jej mężem był Polak, przyjęła chrzest i otrzymała tzw. aryjskie papiery. W lipcu 1943 r. wraz z mężem wyjechała do Krakowa. Była tam szantażowana, często zmieniała miejsca pobytu. Potem przeniosła się do Warszawy. Po upadku powstania warszawskiego znalazła się w obozie w Pruszkowie. Doczekała wyzwolenia w Krakowie. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Franciszki Pomeranc

Franciszka Pomeranc w 1939 r. przebywała w Budapeszcie, po wybuchu wojny zaczęła pracować w Towarzystwie Polsko-Węgierskim. Pomagała węgierskim i polskim Żydom. W kwietniu 1944 r. została aresztowana i wysłana (jako „aryjka”) do Auschwitz. W obozie zginął jej mąż, ona doczekała wyzwolenia.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Rózi Wagner

Relacja sporządzona w roku 1945 w Krakowie.

Tekst obejmuje wydarzenia z okresu od 1941 do 1942 roku.

Relację otwiera opis pogromów, jakie miały miejsce we Lwowie po wejściu do miasta wojsk niemieckich. Autorka stosunkowo dużo miejsca poświęciła masowym egzekucjom i prześladowaniom, które nazywa "zabawą". Zapisała, że brali w nich udział zarówno gestapowcy, jak i Ukraińcy (z treści wynika, że chodzi zarówno o umundurowanych Ukraińców jak i cywili).

publikacje

Wróć do listy

Relacja Frani Schönberg

Frania Schönberg opisuje wysiedlenia i deportacje w getcie w Sosnowcu 13 sierpnia 1942 r. Autorka przypomina o cierpieniu i strachu ludności żydowskiej: „Jestem ogłuszona, stoję i patrzę, pchana przez tłum ciekawych”.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Reni Warszawskiej

Relacja sporządzona w roku 1945 w Krakowie – tekst obejmuje wydarzenia z okresu od 1941 do 1944 roku. Pierwszymi informacjami znajdującymi się w dokumencie są te dotyczące utworzenia getta w Stanisławowie. Renia opisuje m.in. poniżanie ludności żydowskiej, bicie, wyzwiska oraz szykany. Relacjonuje również masowe egzekucje Żydów na pobliskim cmentarzu oraz zabójstwo starszego rabina. Znaczną część poświęca także odbywającym się na terenie getta łapankom. Po jednej z nich Renia – wraz z bratem i jego córką – ucieka z miasta. Dostają się w okolice Tarnowa.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Reni Froelich

Relacja sporządzona w roku 1945 w Krakowie.

Tekst obejmuje wydarzenia z okresu od 1941 do 1943 roku.

Relację otwiera informacja, że od sierpnia 1941 roku Autorka mieszkała w Tarnowie. Utrzymywała się ze sprzedaży rzeczy, które zdołała wywieźć ze swojego krakowskiego mieszkania. W Tarnowie przebywała do czerwca 1942r.

Później lakoniczny opis życia w tarnowskim getcie. Najwięcej miejsca Autorka poświęciła łapankom przeprowadzanym w celu pozyskania robotników, strzelaninom i rewizjom.

publikacje

Wróć do listy

Gdy serce przypomina… Wspomnienia z okresu dwu wojen

Wspomnienia spisane starannie, szczegółowo, z myślą o ewentualnej pośmiertnej publikacji. Zapiski obejmują okres od dzieciństwa i młodości autorki (urodzonej w 1884 r.) do powrotu do Warszawy w 1947 r. Ich osnową są wydarzenia z prywatnego życia autorki, mimo to dodaje ona do opisów dotyczących konkretnych wydarzeń z przeszłości uwagi czynione na bieżąco, po latach.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia z tajnego nauczania w latach okupacji, trwałej więzi, jaka powstała między wykładowcami i studentami oraz słów kilka o działalności konspiracyjnej

1 września 1939 r. autorka opuszcza Łomżę, następnie dociera do Warszawy, gdzie mieszkał jej brat, który wkrótce ginie tragicznie i został pochowany na Placu Teatralnym, pod pomnikiem Wojciecha Bogusławskiego. Naukę w szkole profesora Jana Zaorskiego rozpoczyna w 1941 r. za namową koleżanki Haliny Uścińskiej (po mężu: Miroszowej). Uczęszcza na wykłady profesora Franciszka Czubalskiego (fizjologia), profesora Lotha (anatomia), który pokazywał studentom zakonserwowaną błonę dziewiczą. Po zdaniu egzaminów otrzymuje skierowanie do Instytutu Gruźlicy na ul.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienie o Halinie Prószyńskiej

Wspomnienie poświęcone Halinie Prószyńskiej, sanitariuszce zmarłej w 1920 r. w Nieświeżu, córce Konstantego Prószyńskiego. Autorka wspomnienia, Wacława Potemkowska, poznała ją 3.07.1920 roku, kiedy Prószyńska miała 22 lata. Potemkowska przybyła do szpitala polowego nr 701, kwaterującego w Bobrujsku, razem z dwiema innymi siostrami-studentkami, w tym z Jadwigą Karwasińską. Autorka szkicu wspomnieniowego była w jednej czołówce z Prószyńską; komendantem jednostki był lekarz – kapitan Aleksander Skowroński.

Strony