publikacje

Wróć do listy

Relacja Berty Lichtig (1939–1942)

Berta Lichtig informuje o położeniu Borowej –  „16 km od Mielca, a 28 km od Radomyśla Wielkiego”. Przed wojną mieszkało tutaj ok. pięciuset Żydów. Po przesiedleniach (z Mielca i okolic Borowa) liczba ludności żydowskiej podwyższyła się do 1,500 osób. 15 lipca 1942 r. Niemcy rozpoczęli akcję likwidacyjną. Wszyscy Żydzi przeszli do Radomyśla Wielkiego, wielu z nich zginęło lub odniosło rany w trakcie marszu. Likwidację w Radomyślu przeprowadzono 19 lipca 1942 r. Egzekucja odbyła się na miejscowym cmentarzu.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Sabiny Lunefeld

Relacja bez daty, dotyczy wydarzeń z okresu od 1942 do 1943 roku. Tekst otwierają informacje o przewiezieniu autorki do Auschwitz, skąd wraz z matką została odesłana do obozu Stutthof. Sabina zapisała, że barak, w którym je zakwaterowano, był przeludniony. Więźniarki spały na podłodze, bez prycz, koców czy pościeli. Dopiero po jakimś czasie kobietom dano kilka sztuk „worków ze soli amoniakalnej”, które miały służyć zarówno do przykrywania się (2 worki na 5 osób), jak i zastępować zniszczoną odzież.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Perli Ryneckiej

Relacja bez daty, dotyczy wydarzeń z okresu od 1942 do 1944 roku.

Tekst otwiera informacja z roku 1942 mówiąca, że Autorka znajdowała się wówczas "po aryjskiej stronie" i ukrywała się na warszawskim Mokotowie. Dalsza część, dotycząca miejsca przebywania Autorki oraz jej przeżyć z okresu od 1942 do 1944 roku, mocno nieczytelna.

Kobieta opisała Polkę, która zgodziła się jej pomóc. Nie podała adresu, pod którym mieszkały.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Poli Boruchowicz

Relacja bez daty, dotyczy wydarzeń z 1942 roku.

Tekst dotyczy wybranych wydarzeń z roku 1942. Nie zawiera informacji biograficznych, nie opisuje całego okresu okupacji.

W pierwszej części relacji Autorka skupiła się na opisaniu akcji wysiedleńczej w getcie kowieńskim. Niewiele miejsca poświęciła samej dzielnicy żydowskiej, ani panującym w niej warunkom. Zrelacjonowała akcję wymierzoną w ludność żydowską, spędzenie w punkt zborny, przeszukania domów, strzelaniny i przemoc.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Musi Wechler

Relacja bez daty, dotyczy wydarzeń z okresu od 1941 do 1945 roku.

Tekst otwierają informacje o śmierci matki Autorki w 1941 roku, w getcie w miejscowości Szawle. Autorka, mieszkając w getcie, uczęszczała do szkoły wykładającej w języku jidysz. Pod koniec pobytu w Szawle została wysyłana do pracy przymusowej, zbyt ciężkiej jak na jej wiek – sortowała kartofle w piwnicy lub pracowała w ogrodzie.

Autorka opisała zabawy dzieci w getcie – między innymi udawanie żołnierzy przeprowadzających w bramie wiodącej do dzielnicy  żydowskiej rewizje.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Ruty Helman

Relacja bez daty, dotyczy wydarzeń z okresu od 1939 do 1945 roku.

Tekst otwiera lakoniczny opis getta warszawskiego. Autorka, mająca trzy lata w chwili wybuchu wojny, nie była w stanie wiele o nim powiedzieć. Więcej przekazała o rodzinie, pod opiekę której została oddana i okresie spędzonym w Józefowie (w relacji brak dat). Następnie przeszła do opisu aresztowania rodziny, na którą złożono donos, oraz przeniesieniu jej do sierocińca.

Ostatni fragment relacji to informacje dotyczące gospodyni, u której Autorka doczekała wyzwolenia.

publikacje

Wróć do listy

Bunt w krematorium

Według Hanny Kampel we wrześniu 1944: „Lager żył swoim normalnym trybem. Dzień podobny jeden do drugiego. Apele, praca, śmierć pobicia”. Ale więźniowie i więźniarki wyczekiwali zbliżającego się frontu oraz bombardowania Auschwitz-Birkenau. Jednocześnie widzieli nowe transporty napływające do obozu.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Temy Kapłan

Relacja z datą dzienną 19 października 1945 roku, dotyczy wydarzeń z okresu od 1942 do 1945 roku.

Tekst rozpoczynają informacje z 1942 roku (brak dokładnej daty), opisujące otoczenie Knyszyna przez wojska niemieckie. Autorka zapisała, że poszła na stację, by zobaczyć co się działo. Tam dowiedziała się, że miejscowym Żydom nakazano wracać do domów tłumacząc, że jest "święto żydowskie". Zapisała, że rozumiejąc, że nie oznaczało to nic dobrego, ludzie zaczęli uciekać.

publikacje

Wróć do listy

Zeszyt Salomėi Bačinskaitė-Bučienė

Zeszyt zawiera różne zapiski z lat 1941-1945. Autorka odnotowuje w nim swoje wiersze, lecz nie tylko – można znaleźć bowiem również jej przemyślenia odnośnie sztuki Czechowa. Tematyka wierszy jest różnorodna; od wojennej (wierszem opisuje na przykład wejście wojsk litewskich do Polski), aż do bardzo prywatnej, która dotyczy trudu rozłąki i tęsknoty za mężem. Miłość nazywa autorka czekaniem. Druga strona zeszytu jest rodzajem notatnika. Znajduje się tam wiersz Pergalės kelias z licznymi poprawkami i skreśleniami.

publikacje

Wróć do listy

Gość, który pozostał całe życie

Wspomnienia pośmiertne o Annie Wałek-Czerneckiej, polskiej botaniczce, profesor Uniwersytetu Łódzkiego, z którą autorkę łączyła wieloletnia przyjaźń. Czernecka znała się z ojczymem autorki, Wiktorem Przedpełskim, od czasu strajków szkolnych w zaborze rosyjskim. Ojciec Czerneckiej był polskim patriotą, a jego dom w Płocku był miejscem spotkań młodzieży buntującej się przeciwko zaborcy. Groziły mu nie tylko represje za wspieranie działaczy niepodległościowych i patriotyzm, lecz także rosyjskie pogromy Żydów. Ojczym autorki nieraz ukrywał się w tym domu przed żandarmami.

Strony