publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia rodzinne 1920–1945

Wspomnienia Anny Więckowskiej, która pochodziła ze szlacheckiej rodziny represjonowanej z powodu działań antycarskich: udział w spisku braci Dalewskich, powstaniu styczniowym i rewolucji bolszewickiej. W wyniku tych wydarzeń pokolenie dziadków i rodziców wyemigrowało w głąb Rosji w poszukiwaniu pracy. Teczka zawiera wiersz dziadka Franciszka Cywińskiego (1828–1890), biogramy członków rodziny (w linii żeńskiej i męskiej) oraz dzieje rodu mniej więcej od połowy XIX w. do czasów po II wojnie światowej.

publikacje

Wróć do listy

Ze wspomnień o moim ojcu Stanisławie Grabskim

Stanisława Grabska wspomina, że wybuch II wojny światowej zastał jej rodzinę we Lwowie. Ojciec autorki przeczuwał klęskę ze względu na słabe przygotowanie polskiej armii. Do wyjazdu z kraju namawiał Stanisława Grabskiego jego asystent Wojciech Bem, który specjalnie w tym celu wrócił z Rumunii. Grabski nie chciał jednak wyjeżdżać, a przewidując swoje aresztowanie, prosił córkę, aby zaopiekowała się rodziną. Po pewnym czasie ojciec autorki został aresztowany, przewieziony do Moskwy, oskarżony o działania kontrrewolucyjne i skazany na pobyt w obozie.

publikacje

Wróć do listy

Saga rodu Tołłoczków herbu Pobóg

Autorka rozpoczyna dzieje rodziny Tołłoczków od charakterystyki swojej babki Karoliny z Jaskłowskich Tołłoczkowej. Babka była córką powstańca styczniowego, o którego ułaskawienie i anulowanie konfiskaty majątku zabiegała u wileńskiego generała-gubernatora Michaiła Murawjowa. W czasie powstania, po uwięzieniu ojca i męża, była emisariuszką. Została aresztowana i osadzona w Cytadeli Warszawskiej. Po zakończeniu powstaniu jej mąż wrócił do domu. Urodzili się ich pierwsi synowie.

publikacje

Wróć do listy

Kalendarium pierwszych dni września 1939 roku, przeżytych we wsi Kowala, pow. Radom województwo kieleckie

Wspomnienia pierwszych jedenastu dni II wojny światowej autorka rekonstruuje z perspektywy lat na podstawie kalendarza prowadzonego w tamtym czasie. We wstępie deklaruje, że jej doświadczenia miały charakter uniwersalny w skali kraju, ale opowiada  o walkach z ziemiańskiego i rodzinnego punktu widzenia. Przedstawia swój ówczesny stan emocjonalny i stwierdza, że wiadomość o wybuchu wojny wywołała jej zdziwienie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Haliny Schütz

Rodzina Haliny Schütz wyjechała z Lwowa do Krakowa w połowie 1941 r. (po zajęciu Lwowa przez Niemców i przed utworzeniem getta), wszyscy mieli tzw. „aryjskie papiery” i zamieszkali osobno (autorka, matka, ojciec, babcia). Byli szantażowani przez szmalcowników. 1 sierpnia 1943 r. Halina Schütz odwiedziła babcię i obie zostały aresztowane. Podczas przesłuchań przyznały się, że są Żydówkami, jednak zataiły pokrewieństwo, a Halina, wypytywana o miejsce zamieszkania rodziców, podawała zmyślone adresy. Autorkę i jej babcię wywieziono do obozu w Płaszowie.

publikacje

Wróć do listy

Pamiętnik z Powstania Warszawskiego

Dokument w postaci terminarza na rok 1944 zawiera krótkie, nieregularne wpisy dotyczące rozmaitych tematów. Od stycznia do końca lipca przeważają notatki o sytuacji finansowej autorki. Zapisuje ona kwoty, które zarobiła lub pożyczyła, oraz wydatki na odzież wraz z cenami poszczególnych rzeczy. Pojawiają się wiadomości o wizytach składanych różnym osobom, również adnotacje o wysyłanych i otrzymywanych paczkach. Od sierpnia autorka umieszcza dłuższe fragmenty odnoszące się do epizodów powstania warszawskiego, które spędza na Żoliborzu z matką.

publikacje

Wróć do listy

Współpraca z Polskim Czerwonym Krzyżem w Lublinie 1942–44

Ewa Kołaczkowska wyznaje, że chce dać świadectwo czasów, które przeżyła, dlatego postanowiła spisać swoje wspomnienia po trzydziestu latach od tych wydarzeń. Tekst ma charakter wspomnieniowy i dotyczy działalności autorki w placówce Polskiego Czerwonego Krzyża w Lublinie. Kołaczkowska podjęła współpracę z oddziałem lubelskim PCK pod koniec maja 1942 r. Do jej zadań należało zaopatrywanie jeńców polskich w paczki żywnościowe. Kołaczkowska wspomina, że podczas pracy prowadziła zeszyt, w którym wynotowywała imiona i nazwiska więźniów, numery i liczbę paczek oraz darczyńców.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Pai Pawłowskiej

Relacja sporządzona w roku 1945, obejmuje wydarzenia z okresu 1944-1945.

Autorka poświęciła pierwszą część relacji warunkom mieszkaniowym, higienicznym i aprowizacji obozu pracy Stutthof na przełomie 1944 i 1945 roku.

Stosunkowo dużo miejsca przeznaczono na zrelacjonowanie przygotowań do ewakuacji obozu, w tym spaleniu części baraków. W zniszczonych w ten sposób pomieszczeniach znajdowały się więźniarki chore, starsze i niezdolne do dalszej pracy czy ewakuacji.

Relację kończą informacje o przebiegu samej ewakuacji.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Berty Rachmil

Berta Rachmil została wywieziona z getta w Szawlach do obozu pracy Stutthof (Sztutowo) latem 1944 r. Opisała akcję likwidacyjną osób niezdolnych do pracy – starszych i chorych więźniów. W grupie liczącej tysiąc więźniarek trafiła następnie do podobozu Stutthof w Melken (Małki, k. Brodnicy) w listopadzie 1944 r. Przebywała tam do stycznia 1945. W czasie ewakuacji obozu próbowała uciec. W zakończeniu relacji krótko informuje o obozie pracy przymusowej w Pruszczu Gdańskim. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Niusi Białoszer

Relacja powstała w roku 1945, obejmuje wybrane wydarzenia z wileńskiego getta z roku 1941.

Tekst otwierają informacje dotyczące zajęcia Wilna przez armię niemiecką. Autorka opisała konfiskaty żydowskich domów i sklepów, zrelacjonowała przypadki grabieży i dewastacji. Skupiła się na wprowadzaniu antyżydowskich praw, opisała pojawienie się zarządzenia nakazującego noszenie łat i nakładane na Żydów kontrybucje.

Pobieżnie zrelacjonowała nastroje panujące wśród wileńskich Żydów. Opisała pojawienie się informacji dotyczących planów założenia w mieście getta.

Strony