publikacje

Wróć do listy

Relacja Estery Trajster

Estera Trajster opisuje wywiezienie z będzińskiego getta do obozu pracy przymusowej w Gabersdorfie (ob. Libeč, Czechy) w maju 1942 r. Wspomina, że więźniarki ciężko pracowały fizycznie i ograniczano im racje żywnościowe. Strażnicy bili i znęcali się nad uwięzionymi. Autorka w obozie doczekała wyzwolenia przez Armię Czerwoną.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia J. Liberman z wydarzeń 1905 r. w Rosji

Tekst jest zwięzły, ma charakter sprawozdawczy, wydarzenia są zaledwie naszkicowane. Autorka pisze o tym, że w 1904 r. przyjechała do Saratowa i na polecenie komitetu bolszewików podjęła pracę w pracowni kapeluszy. Pokrótce opisuje strajk generalny w Saratowie. W 1905 r. przeniosła się do Caricyna (obecnie Wołgograd), gdzie podjęła pracę w nowym zakładzie. Zdawkowo opisuje kolejny strajk generalny, który miał miejsce w Caricynie w 1905 r.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Lei Kurftag

Lea Kurftag opisała ewakuację obozu Ludwigsdorf I. Więźniarki dziesięć dni spędziły w wagonach. Autorka próbowała oszacować liczbę zmarłych i zabitych kobiet.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Mali Hollaender

Mala Hollaender opisała sytuację Żydówek podczas okupacji niemieckiej. Nie były traktowane przez Niemców jako pełnowartościowe robotnice. Kiedy w Krakowie utworzono Julagi (Julag – Judenlager) w Płaszowie, Prokocimiu, Bieżanowie, zaczęły w nich pracować kobiety. Autorka podała, że było ok. trzystu robotnic. Przyjmował je szef Julagów „krwawy Müller” (SS-Oberscharführer Franz Josef Müller). Gdy wyrażał zgodę, uprzedzał, że kolejna kobieta, która się zgłosi, zostanie rozstrzelana. Wielokrotnie rozkazywał zabijać te Żydówki, które z własnej woli zgłaszały się do Juglagu I (w Płaszowie).

publikacje

Wróć do listy

b.t. [Wielce Szanowny Panie Dyrektorze,…]

Autorka pisze do Jerzego Rutkowskiego, jako byłego szefa Tajnych Wojskowych Zakładów Wydawniczych, działających w Warszawie w okresie okupacji. Przygotowuje obecnie swoją pracę doktorską p.t. „Prasa konspiracyjna Armii Krajowej”, pod kierunkiem prof. Mariana Tyrowicza z Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie. W związku z tym zwraca się do Rutkowskiego z prośbą o udzielenie kilku niezbędnych informacji dotyczących działalności podległej mu organizacji, a także danych personalnych jego i jego współpracowników.

publikacje

Wróć do listy

Relacja z mojej konspiracyjnej działalności

Jadwiga Stopczyk opisała swoją działalność w Tajnych Wojskowych Zakładach Wydawniczych, w których pracowała jako łączniczka od początku stycznia 1941 r. do końca powstania warszawskiego, tj. do 4 października 1944 r. Nie składała przysięgi i nie używała pseudonimu. Podlegała bezpośrednio sekretarce TWZW, Marii Mierzejewskiej, pseud. „Janka”. Była przydzielona do dyspozycji głównego elektryka, inżyniera Bronisława Pstrągowskiego, pseud. „Sebastian”, a podczas powstania warszawskiego do dowództwa Wojskowych Zakładów Wydawniczych.

publikacje

Wróć do listy

Na zesłaniu

Rodzina Stefanii Mikschick od pokoleń mieszkała we wsi Kujdańce, pow. Zbaraż, woj. Tarnopol. Tam rodzice posiadali gospodarstwo rolne. Mieszkańcy wsi byli narodowości polskiej i ukraińskiej. Kiedy 17 września 1939 r. do Polski wkroczyli Sowieci, nikt nie opuszczał rodzinnej wsi, sądząc, że pod panowaniem sowieckim będzie lepiej niż pod niemieckim. W nocy 10 lutego 1940 r. przyszło do ich domu trzech mężczyzn: jeden Sowiet w mundurze wojskowym i dwóch Ukraińców z ich wsi (Huryk i Karyczun).

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Wandy Wiśniewskiej z zesłania na Sybir

Wanda Wiśniewska opisuje losy swoje i swojej rodziny zesłanej na Syberię w lutym 1940 r., od momentu aresztowania do powrotu do kraju. Państwo Matkowscy mieszkali w osadzie k. Krzywczyk, gm. Wiśniowiec, pow. Krzemieniec, woj. wołyńskie. Ojciec był osadnikiem wojskowym i legionistą. Rodzina składała się z sześciu osób: rodzice i cztery córki: Eugenia (11 lat), Wanda (8 lat), Zofia (6 lat) i Weronika (4 lata). Autorka przedstawia aresztowanie i transport wagonami towarowymi z Krzemieńca do Kotłasu.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Felicji Bannet

Felicja Bannet przypomina o selekcji i wywiezieniu z obozu w Płaszowie do obozu w Skarżysku-Kamiennej, gdzie pracowała w fabryce amunicji. Zaznaczyła, że więźniarki były tutaj lepiej traktowane – Polacy i Niemcy byli przyzwoici, tylko „Ukraińcy zachowywali się jak bandyci”. Powtarzano, że w tym obozie da się żyć, szczególnie jeśli ktoś ma pieniądze.

publikacje

Wróć do listy

Elżbieta Trela-Mazur do Żanny Kormanowej, 12.07.1980–9.03.1983

12 lipca 1980 r., autorka dziękowała za recenzję swej książki pt „Polskie placówki oświatowe i wychowawcze w Związku Radzieckim w latach 1943-1946”. Szczególnie cenne były jej uwagi dotyczące klimatu pracy w ZSRR w czasie wojny. Autorka miała nadzieję, że będzie mogła wykorzystać je w obszerniejszym opracowaniu.

Strony