publikacje

Wróć do listy

Sprawa „Sokoła”, prowokatora z opowiadań tow. Johna Romana.

Konstancja Jaworowska relacjonowała sprawę „Sokoła”, czyli Mariana Trochanowicza. Był żonaty, miał dwie córki. Mieszkał na ul. Dzielnej, pochodził z Galicji (obecnie obszar Europy Środkowej). Z zawodu stolarz-rzemieślnik, pracował w fabryce „Rudolfa” na Nowolipiu (obecnie dzielnice Wola i Śródmieście w Warszawie). Należał do Organizacji Bojowej Polskiej Partii Socjalistycznej jako dziesiętnik. Jego dziesiątka powstała w dzielnicy Powązki w 1905 r. (po strajku styczniowym), a rozpadła się ok. sierpnia 1905 r. (po odbijaniu Okrzei). Prowadził ją instruktor Nałęcz.

publikacje

Wróć do listy

Stowarzyszenie Dom Ludowy w Warszawie. Do wspomnień o Rajmundzie Jaworowskim.

Konstancja Jaworowska pisała, że powstanie Stowarzyszenia „Dom Ludowy” im. Stefana Okrzei związane było ściśle z działalnością Polskiej Partii Socjalistycznej, a później z PPS dawną Frakcją Rewolucyjną. Budowanie domów ludowych było jednym z wielu dążeń partii w celu stworzenia ognisk życia kulturalnego i politycznego klasy robotniczej. Głównym inicjatorem powstania Stowarzyszenia „Dom Ludowy” w Warszawie był Rajmund Jaworowski, działacz PPS z czasów carskich. W 1918 r. stał na czele organizacji warszawskiej PPS.

publikacje

Wróć do listy

Wyciąg z opisu działalności Konstancji z Klępińskich Jaworowskiej ps. „Jadwiga”

Konstancja Jaworowska urodziła się 11. Marca 1881 r. w Domanicach ziemi siedleckiej. Od 18. Roku życia związana była z tajną robotą oświatową w Warszawie, gdzie poznała Marię Burczyńską, ps. „Natalia”, od której otrzymała pierwszą literaturę socjalistyczną. Do PPS wstąpiła w 1901 r. W 1902 wyjeżdża do Siedlec, gdzie podejmuje współpracę z Adamem Bujno, ps. „Jerzy” i Bolesławem Bergerem, ps. „Jakub” vel „Wacław”. Prowadziła skład bibuły i części do ręcznej drukarenki oraz wykłady dla robotników. Po zdekonspirowaniu wróciła do Warszawy.

publikacje

Wróć do listy

Historja Życia Warszawy

Stefania Osińska spisała historię powstania czasopisma „Życie Warszawy”. Zgodnie z relacją autorki, funkcjonowanie gazety poprzedzały wydania „Biuletynu", rozklejanego na murach i słupach warszawskiej Pragi. Jak pisze Osińska, decyzja o utworzeniu dziennika zapadła na konferencji Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Partii Robotniczej (przy wsparciu ówczesnego prezydenta Warszawy Mariana Spychalskiego). 15 października 1944 r., w nakładzie 1500 egzemplarzy, ukazał się pierwszy numer czasopisma.

publikacje

Wróć do listy

Opowiadanie „Z pod znaku Kotwicy” Hanny Sarnowskiej

Hanna Sarnowska wysłała swoje opowiadanie na konkurs pt. „Warszawa moich wspomnień", ogłoszony przez tygodnik „Stolica”. Autorka nadała wspomnieniom formę utworu fabularnego, wprowadzając do tekstu dialogi dynamizujące akcję. Zgodnie z opisem grupa przyjaciół działających w konspiracji podczas powstania warszawskiego przygotowuje się do ryzykownego przejęcia ważnych dokumentów. W zakończeniu historii pojawia się u bohaterów obawa przed ewentualnymi represjami, które mogłyby im grozić za ten czyn.

publikacje

Wróć do listy

Dzieje jednej drukarni

Opowiadanie przesłane do tygodnika „Stolica” na konkurs pt. „Warszawa moich wspomnień”. Jest to historia podziemnej drukarni Związku Syndykalistów Polskich, działającej w czasie II wojny światowej. Bohater tekstu rozpoczyna pracę konspiracyjną w lokalu państwa Wróblewskich jako łącznik. Szczegółowo opisuje sposób, w jaki pozyskał maszynę drukarską; kustosz, który mu ją przekazał, poinformował go, że to na niej właśnie Piłsudski „kręcił swego »Robotnika«”. Dzięki temu w 1940 r. ukazał się pierwszy numer czasopisma „Akcja”.

publikacje

Wróć do listy

Z moich wspomnień o „Kaziku”

Wspomnienia Zofii Zawiszanki o jej przyjaciółce, Wandzie Gertz „Kaziku”. Autorka opisuje okoliczności nawiązania przyjaźni z Gertz, która zaproponowała jej, by wzięła bezpośredni udział w walkach 1920 r. w szeregach Ochotniczej Legii Kobiet. Zawiszanka przyznaje, że choć walka bezpośrednia była jej niespełnionym marzeniem, to jednak propozycję musiała odrzucić ze względu na swoją czteroletnią córkę. Autorka dużo miejsca poświęca też swoim i Gertz spotkaniom z Józefem Piłsudskim, którego osobistą sekretarką Gertz została w 1926 r.

publikacje

Wróć do listy

List Wandy Gertz do Marii Wittek z 1.02.1949

Odpis datowanego na 1 lutego 1949 r. listu Wandy Gertz do Marii Wittek na temat, mającego wejść w życie 15 marca 1949 r., projektu etatu i obsady personalnej w Auxiliary Territorial Service. Gertz referuje dowódczyni, że została zaproszona przez gen. Łakińskiego do objęcia jednego z dwóch planowanych etatów oficerskich w Auxiliary Territorial Service.

publikacje

Wróć do listy

Relacja o powstaniu warszawskim

Relacja dotyczy losów Kazimiery Olszewskiej w czasie powstania warszawskiego. Powstanie spędziła na Ochocie, czekając na rozkaz dowódcy i próbując odnaleźć go na własną rękę. Przez chwilę pracowała jako minerka, a następnie pełniła służbę sanitarną aż do pacyfikacji Ochoty i ewakuacji ludności przez Niemców. Po krótkim pobycie na Zieleniaku dotarła na Dworzec Zachodni, skąd odchodził transport do obozu przejściowego w Pruszkowie. W Pruszkowie udało jej się jednak uniknąć obozu – ukrywała się w rowie i następnego dnia wyruszyła piechotą z powrotem do Warszawy.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Róży Giergielewicz, ps. „Staszka”

Relacja przygotowana dla Komisji Historii Kobiet w Walce o Niepodległość, datowana na 30 maja 1974 r. Dotyczy przede wszystkim działalności konspiracyjnej Róży Giergielewicz w czasie II wojny światowej, między 1940 a 1944 r. Pojawiają się w niej jednak krótkie odwołania do lat przed- i powojennych. Giergielewicz opisuje wybuch wojny we wrześniu 1939 r., swoją pracę jako łączniczki Komendy Głównej AK od 1940 r., działalność w Kobiecych Patrolach Minerskich w 1941 r., a następnie służbę w Wydziale Legalizacji SZP-ZWZ-AK „Park” od 1942 r.

Strony