publikacje

Wróć do listy

Pawiak – Serbia. Sanatorium pod Trupią Główką. Okres od 10.IX.1940 r. do 22.IX.1940 r.

Karolina Olszyńska opisała swoje przeżycia na Pawiaku. Została aresztowana 2 września 1940 r. i przesłuchiwana w areszcie śledczym przy al. Szucha, a następnie więziona na Pawiaku. Kilkakrotnie zmieniała cele, leżała też w szpitalu, gdzie wracała do zdrowia po przesłuchaniach. Ostatecznie trafiła do celi numer dwanaście, w której spędziła jedenaście miesięcy. Autorka opowiada o życiu więziennym i o swoich towarzyszkach niedoli. Było tam szesnaście kobiet w różnym wieku i o różnych zawodach. Zmieniały się, niektóre były rozstrzeliwane, inne zwalniane, a na ich miejsce przychodziły następne.

publikacje

Wróć do listy

Początek drogi

Karolina Olszyńska, pseud. „Rola”, opisała swoją pracę w obronie przeciwlotniczej (OPL) i Polskim Czerwonym Krzyżu od 1936 r. oraz podczas kampanii wrześniowej w Warszawie. Przez swojego wcześniejszego szefa, komendanta Henryka Boruckiego, została zwerbowana do pracy w konspiracji. Wynajęto sklep naczyń emaliowanych, który stał się przykrywką dla tajnej działalności. Faktycznie mieściła się tam siedziba Komendy Głównej KOP (Komendy Obrońców Polski), kierownictwo wydziału bezpieczeństwa oraz punkt kontaktowy dla jednostek terenowych.

publikacje

Wróć do listy

Pluton Łączności przy Dowództwie I Obwodu Armii Krajowej W-wa Śródmieście – Powstanie Warszawskie

Autorka tekstu opisuje powstanie warszawskie z perspektywy łączniczki. Felicja Bańkowska została wówczas przydzielona do Samodzielnego Plutonu Łączności przy Dowództwie I Obwodu Warszawa-Śródmieście. Zadaniem dwudziestoosobowej drużyny kobiecej była obsługa centrali telefonicznej i aparatu dowódcy obwodu oraz utrzymywanie łączności za pośrednictwem gońców z dowódcami rejonów, a także z poszczególnymi zgrupowaniami bojowymi na terenie Obwodu. Prawie wszystkie dziewczęta pełniły zarówno funkcje telefonistek, jak i gońców. Przez większość czasu centrala zlokalizowana była w budynku na ul.

publikacje

Wróć do listy

Składnica OPL w gmachu „Telkomu” przy ul. Nowogrodzkiej – wrzesień 1939 r.

Felicja Bańkowska w swoim tekście zrelacjonowała przebieg ostatnich dni sierpnia i pierwszych dni września 1939 r. w Warszawie. Autorka, jako harcerka należąca do tzw. Czarnej Jedenastki (XI WŻDH im. Zawiszy Czarnego przy gimnazjum i Liceum Haliny Gepner w Warszawie), została powołana rozkazem Komendy Pogotowia Harcerek wraz z grupą kilku dziewcząt z jej drużyny do służby w Centralnej Składnicy Obrony Przeciwlotniczej. Swoją służbę rozpoczęła 27 sierpnia w gmachu Urzędu Telekomunikacji na rogu ul.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Aliny Paradowskiej z pobytu na Pawiaku i na Majdanku

Relacja, pisana bez emocji, dotyczy aresztowania autorki i pobytu w więzieniu na Pawiaku. Alina Paradowska została aresztowana przez gestapo w Wesołej pod Warszawą 15 lipca 1942 r. i oskarżona o współudział w zabójstwie kolaboranta Zdzisława Chylińskiego przez organizację konspiracyjną, w której brał udział jej brat Bolesław. Pod koniec czerwca, po przyjeździe do Miłosnej, Paradowska dowiedziała się, że jej matka Władysława, babka Kazimiera Muszyńska, brat i dwanaścioro innych osób zostało aresztowanych. We wspomnieniach skupia się na dokładnym opisie wykonania wyroku na aresztowanych.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Zofii Orlickiej z pobytu w obozie na Majdanku

Zofia Orlicka trafiła do obozu 17 stycznia 1943 r. w grupie trzystu więźniarek z Pawiaka; obóz opuściła 17 września 1943 r. W relacji opisuje uciążliwy transport do obozu w wagonach towarowych, po pięćdziesiąt osób w każdym. Podróż trwała kilkanaście godzin przy temperaturze dwudziestu siedmiu stopni poniżej zera. Orlicka wspomina swoją niepewność związaną z tym, że nie wiedziała, gdzie ją wieziono. Dopiero w Dęblinie więźniarki dostały informację, że jadą do Lublina. Po przybyciu do obozu autorka została osadzona na polu piątym, w pierwszym baraku od wsi Dziesiąta.

publikacje

Wróć do listy

Produkcja piorunianu rtęci oraz granatów ręcznych w czasie okupacji niemieckiej 1939-1945 r.

Kazimiera Szyc-Lewańska opisała swój udział w konspiracyjnej produkcji piorunianu rtęci, stosowanego do wyrobu granatów ręcznych R-42, tzw. „sidolówek”. Był to jeden z materiałów wybuchowych spłonki detonującej w zapalniku P-42. Produkcja ta była zorganizowana przez pion techniczny Szefostwa Uzbrojenia KG AK, którego dowódcą był pułkownik Jan Szypowski, pseud. „Leśnik”. Produkcję granatów R-42 (w tekście znalazł się opis elementów granatu) rozpoczął w lutym 1942 r.

publikacje

Wróć do listy

Praca w Ruchu Oporu w czasie okupacji niemieckiej

Krystyna Szymańska, pseud. „Wiktoria", opisała swoją działalność konspiracyjną od jesieni 1941 r. do wybuchu powstania warszawskiego. Mieszkała wówczas na ul. Targowej w warszawskiej dzielnicy Praga. Zaczęła od prowadzenia kompletów z historii i geografii w zakresie szkoły podstawowej. W lipcu 1942 r. wstąpiła do organizacji WSK (Wojskowa Służba Kobiet) i odbyła kursy: ogólnowojskowy na ul. Stalowej oraz ochrony bojowej na ul. Ogrodowej 7 (w mieszkaniu państwa Czekalskich). Z dwiema z kursantek współpracowała do wybuchu powstania, tj. z Aliną Stępniewską, pseud.

publikacje

Wróć do listy

Kartka z pamiętnika

Część I stanowią autobiograficzne wspomnienia z czasów II wojny światowej, spisane w grudniu 1945.

publikacje

Wróć do listy

Trochę o towarzyszach

Jest to zbiór notatek o działaczach Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). Aleksander Sulkiewicz, pseud. „Michał” (1867–1916), s. 2c–12a oraz 46–47a; wieloletni członek Centralnego Komitetu Robotniczego PPS i wieloletni „nielegalnik”, od 1915 r. należał do I Brygady Legionów Polskich, zginął od kuli wroga. Prowadził różnorodną działalność: przewożenie pomiędzy zaborami bibuły, czcionek, broni, organizowanie techniki; utrzymywał stosunki z socjalistami rosyjskimi. Był marksistą, organizował klasę robotniczą do walki o ustrój socjalistyczny i niepodległość. Wincenty Ziółkowski, pseud.

Strony