publikacje

Wróć do listy

Przeżycia po aryjskiej stronie

W 1939 r. Fanny Gothajner wyjechała z dwojgiem dzieci z Łodzi do Warszawy i zamieszkała na Muranowie. W 1940 przyjechał jej mąż z Równego (ob. Ukraina). Ich późniejszy pobyt w getcie warszawskim określiła krótko: „przeżyliśmy to samo, co wszyscy Żydzi”. Jeden z synów został przemycony na tzw. aryjską stronę do zaprzyjaźnionego Polaka, lekarza. Gothajner podaje jego nazwisko i miejsce pracy. Drugi syn stracił życie podczas próby opuszczenia getta. Ona wyszła bezpiecznie, ale jej załamany mąż nie przyłączył się, pomimo jej błagań, i zginął w getcie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Zofii Samsztej

Relacja z datą dzienną 13 VI 1945.

Tekst obejmuje wydarzenia w okresie od 1942 do 1945 roku.

Autorka rozpoczęła relację od pobieżnych informacji dotyczących getta warszawskiego. Stosunkowo dużo miejsca poświęciła kwestii wywózek mieszkańców dzielnicy żydowskiej w lipcu roku 1942 do obozu zagłady w Treblince. Opisała pędzenie ludzi ulicami, wagony, strzały na terenie getta i selekcje.

publikacje

Wróć do listy

Dwa aresztowania

Romana Giełczyńska opisuje przeprowadzkę do getta w Warszawie 13 listopada 1940 r. Tragarze ukradli część jej rzeczy, w tym pudła z kapeluszami. Giełczyńscy byli zasymilowaną, prawdopodobnie dość zamożną rodziną, Romana nie chciała, aby nauczycielka francuskiego i inni znajomi zobaczyli ją z opaską z gwiadą Dawida. Po kilku dniach w getcie i szoku związanym z panującymi tam warunkami życia, autorka wraz z matką i ciotką podjęły decyzję o ucieczce. 17 listopada zdjęły opaski, minęły posterunek i wyszły z getta. Niedługo potem dołączyła do nich Flora, przyjaciółka rodziny.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Eugenii Truskier

Eugenia Truskier szczegółowo opisuje warszawskie getto (zabudowę, mury i bramy, rozmieszczenie posterunków policji polskiej i niemieckiej itd.) i panujące w nim relacje oraz warunki życia. Przypomina o działalności Rady Żydowskiej, szmuglu, w który były zaangażowane głównie dzieci. Przypomina o więzieniu na terenie getta, w którym przetrzymywano dzieci zajmujące się przemytem przez mur. Rodzice po otrzymaniu pouczenia i zapłaceniu grzywny mogli je stamtąd odbierać.

publikacje

Wróć do listy

Obrazki z likwidacji getta warszawskiego – wrzesień 1942

Relacja z przebiegu akcji likwidacyjnej getta warszawskiego we wrześniu 1942 r., opatrzona datami dziennymi i podzielona na cztery części. 5 IX – Zawistowska-Sonnabend wróciła do getta po godzinie policyjnej. Na ulicach widzi ciała zastrzelonych oraz umierających i dobijanych ludzi. Dzień wcześniej wywieziono jej rodziców (przedtem zabito jej siostrę). Martwi się o nich, przypuszczając, że nie przeżyją wojny. Ale czuje ulgę, że nie są świadkami mordowania Żydów, również tych, którzy są zbyt chorzy lub słabi, aby pójść na Umschlagplatz. 6 IX – bramy getta zostały zamknięte.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Blumy Altmed

W nagłówku pierwszej części relacji Blumy Altmed pt. Moje przeżycia umieszczono adnotację: „ur. 1925 r., studentka”. Pod datą 24 kwietnia 1943 r. znalazły się informacje o powstaniu w getcie. Autorka przywołała opinie Polaków, którzy mówili: „oby nareszcie skończyli z Żydziskami”, a także narzekania, że z powodu walk nie można spokojnie świętować Wielkanocy („Co też te Żydziska sobie myślą. I tak zginąć muszą”). Altmed w tym czasie wydostała się z getta.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Estery Bieżuner

Estera Bieżuner prawdopodobnie mieszkała w Warszawie, a we wrześniu 1939 r. przebywała na kuracji w Otwocku. W 1940 wraz z mężem i dwiema córkami trafiła do warszawskiego getta. Opisała śmierć męża i starszej córki w czasie epidemii tyfusu. Jej młodsza córka zginęła w 1943 r. Autorka podczas powstania uciekła z getta i ukrywała się po tzw. aryjskiej stronie – u swojej przedwojennej gosposi Stanisławy Moniatowskiej.

publikacje

Wróć do listy

Hanna Jędruszczak do Żanny Kormanowej, 1965–1973

Trzy kartki pocztowe do Żanny Kormanowej. Dwie chronologicznie najstarsze z życzeniami noworocznymi, ostatnia z pozdrowieniami z wakacji w Sozopolu w Bułgarii, podpisana również przez Annę i Janusza Żarnowskich.

publikacje

Wróć do listy

Halina Jazoń do Żanny Kormanowej, 12–19.08.1954

List oraz kartka do Żanny Kormanowej, w których autorka zdaje relację z realizacji zleconych zadań.

publikacje

Wróć do listy

Ester Goldwag-Saksenberg do Żanny Kormanowej, 2.08.1949

Autorką listu jest dawna uczennica Kormanowej. Pytała, czy Kormanowa pamięta swoją kochaną uczennicę Estusię Godlważankę. Ester skończyła psychologię na Uniwersytecie Warszawskim, wyjechała do Palestyny. Pracowała jako psycholog-testolog w poradni psycho-higienicznej, wyszła za mąż. Autorka listu darzyła dużym uczuciem swoją nauczycielkę, wspominała, jak godzinami stała pod domem Kormanowej, żeby ją choć przez chwilę zobaczyć. Pamiętała również chwilę pożegnania w 1933 r., czuła się szczęśliwa po tym, jak Kormanowa ją pocałowała. W 1935 r.

Strony