publikacje

Wróć do listy

Wysiedlenie dzieci

Wspomnienie dotyczy wydarzeń z roku 1942.

Autorka rozpoczyna wspomnienie słowami: „[n]astąpiła słynna szpera wrześniowa w 1942 r.”. Jest to opis akcji, która w getcie łódzkim była wymierzona w dzieci. Autorka pisze o przeraźliwym płaczu i krzyku kobiet chcących bądź to ukryć się wspólnie z dziećmi, lub też schować je same.

W dalszej części przywołuje tez wspomnienia dzieci z Domu Dziecka, w którym była wychowawczynią. W wypowiedziach pojawia się wiele strachu.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Estery Moszkowicz

Estera Moszkowicz opisała powstanie getta w Pabianicach i panujące tam warunki życia, a także późniejszą likwidację getta, podczas której zginął jej młodszy brat, natomiast matka trafiła „w agonii” do szpitala. Autorka została wywieziona wraz z siostrą do łódzkiego getta. Przypomina postać Chaima Rumkowskiego oraz działalność Judenratu. Po likwidacji getta w Łodzi Moszkowicz znalazła się w Auschwitz. Po pierwszej selekcji została przeniesiona do „obozu cygańskiego”. Wspomina o szykanach, biciu i znęcaniu się blokowych nad więźniarkami.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Kaliny Zamel

Po utworzeniu warszawskiego getta Kalina Zamel ukrywała się po tzw. aryjskiej stronie do 1942 r., potem wróciła do getta z powodu szantaży. Po zakończeniu akcji likwidacyjnej (sierpień 1942), wydostała się ponownie z getta na „aryjską stronę”. Wraz z mężem i synem zamieszkała w wynajętym mieszkaniu. W 1943 r., kiedy jej mąż został aresztowany, szukała innego schronienia.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Dory Rachel Romanowicz

28 sierpnia 1944 r. Dora Romanowicz została wywieziona do Auschwitz (wraz z ojcem, dwoma braćmi i siostrą). Opisała pierwszą selekcję w obozie. Potem trafiła do Freiburga, gdzie pracowała w fabryce amunicji, następnie skierowano ją do pracy w obozowej kuchni. Ze względu na zbliżający się front wschodni więźniarki ewakuowano do obozu w Mauthausen i ulokowano w romskiej części obozu. Autorka wspominała, że po wyzwoleniu „wielu Żydów chciałoby wrócić do Polski, ale boją się, że nie dostaną w Polsce mieszkań”. Oprócz niej wojnę przeżyła siostra i jeden z braci, reszta rodziny zginęła. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Sary Minc

Relacja dotyczy wydarzeń z lat 1939-1945.

Autorka rozpoczyna od informacji, że od 1942 roku pracowała wraz z córką w fabryce amunicji w Starachowicach. Przywołuje sylwetki strażników, opisuje warunki panujące w obozie.

Wspomina jak podczas likwidacji getta ostrowieckiego jeden z policjantów żydowskich (jej krewny) okrada ją z rzeczy pozostawionych na przetrzymanie Polakom poza gettem. W związku z kradzieżą nie stać jej na pomoc jej choremu synu, który „umiera po kilku tygodniach męczarni”.

Drugi z jej synów zostaje zabrany z transportem do Treblinki.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Racheli Kahan

Relacja bez daty. Dotyczy wydarzeń z okresu pomiędzy 1939 a 1944 rokiem. Tekst otwierają informacje na temat pobytu autorki w Krakowie latem 1939 roku. Po wybuchu wojny, postanowiła przedostać się do siostry, do Kołomyi, zajętej przez Rosjan. Po wejściu Niemców znalazła się pod opieką chrześcijańskich znajomych siostry, którzy zgodzili się udzielić jej i jej rodzinie schronienia. Kobieta odnotowała, że chciała dostać się do męża (przebywającego w Będzinie), lecz bała się przekroczenia granicy, co było zakazane.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Antoniny Górskiej (zeszyt 10)

Antonina Górska opisuje Szwajcarię jako kraj demokratyczny, gdzie ludzie są uczciwi i żyją w zgodzie pomimo dzielących ich różnic. Uważa, że gdyby miała jeszcze raz się urodzić, to właśnie tam. Spędziła w Szwajcarii cztery lata. Lozannę opisuje jako miejsce „bardzo aktywnej polityki polskiej”, działało tam wiele polskich organizacji. Wspomina dyskusje z członkami Agencji Lozańskiej, którzy byli przekonani, że Polska nie może być samodzielnym krajem i powinna istnieć pod zwierzchnictwem Rosji. Jej przeciwstawne poglądy nazywali „rozczulającymi”. W Vevey poznała Henryka Sienkiewicza.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Gitli Szwarcblatt

Gitla Szwarcblatt opisuje likwidację getta w Sarnach w sierpniu 1942 r. Autorka uciekła i ukrywała się po tzw. aryjskiej stronie, u znajomych Polaków, a następnie we wsiach i na polach niedaleko Równego (Stepań, Antonówka), a także m.in. u Polaka, który przed wojną znał jej dziadka. Przyłączyła się do radzieckiego oddziału partyzantów w lasach wołyńskich, była sanitariuszką i spisywała zeznania (do 1943).

publikacje

Wróć do listy

Relacja Margot Ringer

Margot Ringer została przewieziona z sosnowieckiego getta na Środuli do obozu przejściowego w Gogolinie, a stamtąd do obozu w Gliwicach. Pracowała w fabryce sadzy. Opisała warunki życia w gliwickim obozie, wspominając m.in., że co trzecia niedziela była wolna i wówczas organizowano „amatorskie imprezy”, które były „aprobowane" przez Niemców. Autorka została ewakuowana do Neustadt k. Berlina i następnie do Ravensbrück. Pracowała przy kopaniu okopów. W obozie panował głód i choroby. Dzienne racje żywnościowe wynosiły 10 dkg chleba i dwie łyżki zupy, potem pół litra zupy. 2 maja 1945 r.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Frydzi Klajman (część druga)

Frydzia Klajman opisuje przebieg akcji likwidacyjnych w getcie w Ostrowcu Świętokrzyskim i negatywnie ocenia działanie Judenratu. Wspomina o gwałtach na kobietach dokonywanych przez żydowskich policjantów i żołnierzy ukraińskich. Wymienia nazwisko mężczyzny, który „stale zapraszał kobiety na komendę w Częstociach, obiecując za to chleb i zwolnienie z pracy. Zmuszał czasem też kobiety do odwiedzania go w swoim mieszkaniu, gdzie je wykorzystywał”. 

Strony