publikacje

Wróć do listy

Skarżysko, Werk C

Relacja bez daty, prawdopodobnie powstała pod koniec 1945 roku.

Tytuł nieuwzględniony w inwentarzu archiwalnym "Skarżysko, Werk C".

Tekst dotyczy pobytu Autorki w obozie pracy w Skarżysku. Kobieta została przydzielona do grupy czyszczącej pięćdziesięciokilogramowe granaty. Zanotowała, że więźniowie musieli wykupywać się strażnikom i komendantowi, inaczej trafiali do grup wykonujących najcięższe prace – chodzi między innymi o pracę z trotylem. Krótki fragment dotyczy zdrowotnych skutków wykonywania tego zadania.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Marii Bierzyńskiej

Margot Ringer w czasie wojny mieszkała wraz z rodziną w Zabierzowie. Na początku okupacji niemieckiej Żydzi musieli zakładać opaski z gwiazdą Dawida, lecz nie byli jeszcze bardzo prześladowani. W lipcu 1942 r. rozpoczęła się akcja przesiedlania ludności żydowskiej do Skawiny. Ringerowie starali się zdobyć tzw. aryjskie papiery. W tym czasie Margot wyjechała z bratem i matką z Zabierzowa do Doliny Będkowskiej (k. Ojcowa). Po denuncjacji Niemcy przeszukiwali dom, w którym się ukryli. Matka posłała dzieci do lasu, została aresztowana, a następnie zastrzelona.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Celiny Goldberg

Celina Goldberg zgłosiła się na ochotnika do armii gen. Andersa. Pomocnicza Służba Kobiet w Buzułuku (ob. Rosja, obw. orenburski) liczyła czterysta kobiet, w tym sto Żydówek. Autorka opisała relacje między Polkami i Żydówkami, stwierdzając, że pochodzenie odgrywało większą rolę niż umiejętności, a w sztabie głównym zatrudniano wyłącznie Polki. Usłyszała, że gdyby nie była Żydówką, pracowałaby w sztabie, bo „nam takich ludzi potrzeba”. 22 października 1942 r. wyjechała do Uzbekistanu.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Grety Jonkler

Greta Jonkler z rodziną wyjechała z Krakowa w sierpniu 1939 r. Przedostali się najpierw do Chełma Lubelskiego, potem do Huty Stepańskiej k. Równego, a następnie do Lwowa. Jesienią 1941 r. Jonklerowie przenieśli się do Bochni, gdzie sprowadziła ich siostra autorki. Tam mąż Grety Jonkler przygotował kryjówkę. W lipcu 1942 r. Jonkler ukrywała się z dziećmi, a w tym czasie jej mąż poszedł do pracy i zniknął. Pojawił się wuj z Niemcem, który pomógł Jonklerom, mąż Grety został odesłany z obozu pracy do getta w Bochni i rodzina przebywała tam do września 1943 r.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Marty Bik-Wander

Marlena Bik-Wander za pośrednictwem dyrektora gimnazjum nawiązuje kontakt z księdzem, który wystawił jej metrykę urodzenia. Dzięki temu zdobyła kenkartę. Jej rodzice i brat mieli już tzw. aryjskie papiery. Rodzina wyjechała do Prokocimia i miejscowy ksiądz pomógł im znaleźć schronienie. Wskutek donosu wrócili do Krakowa. Ojciec po znalezieniu pracy mieszkał osobno. Autorka opisała dwa kolejne donosy i podała nazwiska denuncjatorów. W obu przypadkach przed aresztowaniem uratowały ją dokumenty zaświadczające o wyznaniu rzymskokatolickim. Po tych wydarzeniach wyjechała z matką do Lwowa.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Natalii Dresner

Tekst otwierają informacje dotyczące wydarzeń z listopada 1942 roku, kiedy to po śmierci męża i dzieci Autorka zdecydowała się opuścić Lwów. Zapisała, że przeniosła się do ukraińskiego księdza (w relacji imię i nazwisko – ksiądz mieszkał z żoną i dziećmi), który chciał bezinteresownie pomagać Żydom. Mieszkała na plebanii w Mostkach koło miejscowości Pustomyt, wykonywała obowiązki gospodyni. Po ośmiu miesiącach mężczyzna otrzymał anonim mówiący, że wiadomo iż przebywająca u niego kobieta jest Żydówką i zapowiadający donos.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Hindy Idowicz

Hinda Idowicz opisała getto tarnowskie – we wrześniu 1942 r. zginęło tam ok. 12 tys. Żydów, a 18 tys. wysiedlono, część z nich wywieziono do obozu zagłady w Bełżcu. W listopadzie getto zostało podzielone na getto A dla Żydów posiadających karty pracy i B dla osób niezatrudnionych, starszych oraz dzieci, gdzie przebywała autorka. Na początku września 1943 r. rozpoczęła się akcja likwidacyjna: selekcje, rozstrzeliwanie starców i dzieci, deportacje do obozów koncentracyjnych. Idowicz trafiła (wraz z siostrą) do obozu pracy w Płaszowie, a stamtąd do Auschwitz. W połowie stycznia 1945 r.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Brandly Fajn

Brandla Fajn opisuje wysiedlenie rodzin żydowskich z Lubomirki (k. Puław) do getta w Opolu Lubelskim. Jej rodzina (mąż, ojciec, kuzyni) uciekła i ukrywała się w pobliskich wsiach, a po donosach wszyscy skryli się w lesie. Potem znaleźli bezpieczną kryjówkę u chłopa, najpierw w jego domu, następnie w ziemiance. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Sali Zylberbaum

Relacja spisana 15 stycznia 1945 roku w Lublinie. Dotyczy wydarzeń z okresu od 1939 do 1944 roku.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Adeli Bay

Adela Bay przypomina o początkach niemieckiej okupacji Wilna. Oceniła, że w 1941 r. w mieście mieszkało ok. 80–100 tys. Żydów. Po zajęciu Wilna przez Niemców zmuszona była zamieszkać u obcych ludzi, którzy nie pozwalali jej korzystać z kuchni. Nie mogła wykonywać swojej pracy – przed wojną grała na pianinie w restauracji – ponieważ zabraniały tego nowe przepisy. Jej sytuacja finansowa bardzo się pogorszyła. Sporo miejsca poświęciła omówieniu antyżydowskich rozporządzeń (m.in. obowiązek noszenia łat, a później opasek, przesiedlenia).

Strony