publikacje

Wróć do listy

Janina Smoleńska, relacja

Wspomnienia są spisane w formie wywiadu. Autorka opisuje w nich działalność w podziemiu w czasie okupacji niemieckiej i tuż po wojnie oraz lata więzienia. Jak z nich wynika, należała do oddziałów „Łupaszki” (była w nich sanitariuszką), a po wojnie, do 1957 r., była więźniem politycznym. Janina Smoleńska urodziła się w 1926 r. na Wileńszczyźnie w rodzinie nauczycieli. W chwili wybuchu wojny najpierw na te tereny wkroczyła Armia Czerwona, a w 1941 r., gdy rozpoczęła się wojna niemiecko-radziecka, Niemcy i Litwini. Zaczęło się wtedy prześladowanie Polaków przez Litwinów.

publikacje

Wróć do listy

Notatki biograficzne Krystyny Łomackiej-Ciszkowskiej

Krystyna Łomacka-Ciszkowska opowiada o swoich perypetiach związanych z szykanami władzy ludowej ze względu na działalność przedwojenną i konspiracyjną ojca. Autorka nie wdaje się w szczegóły jego pracy, wiadomo jednak, że ukończył prawo. Czasem grywał na organach w kościele św. Jakuba w Wilnie. Pierwsze lata życia spędziła na Wileńszczyźnie. Mieszkali w Wilnie w służbowym mieszkaniu. Wakacje spędzali w na ich działce w Kolonii Magistrackiej. Początek wojny autorka pamięta niedokładnie, jedynie ostrzeliwanie Wilna i dłuższe lub krótsze nieobecności ojca.

publikacje

Wróć do listy

Dokument pamięci

Jest to dość długi wiersz o Wilnie, w którym autorka po latach, z wielkim wzruszeniem, wspomina rodzinne miasto. Opisuje Wilno, przechadzając się w myślach jego ulicami – mija kolejno: Ostrą Bramę, zwaną dawniej Bramą Gedymina; klasztor Bazylianów z celą Konrada, o której Mickiewicz pisał w Dziadach; barokowy Ratusz; ulice Wielką i Zamkową; kościół Świętojański; Uniwersytet Wileński założony przez Stefana Batorego; kościoły: św. Anny i Misjonarzy; rzeki Wilejkę i Wilję; Górę Zamkową z ruinami Zamku Gedymina; miejsce straceń ze starym krzyżem; cmentarz na Rossie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Luby Minikies

Luba Minikies opisuje zajęcie Wilna przez Niemców i utworzenie getta. Jej ojciec został zamordowany w Ponarach. Autorka i jej brat byli ukrywani przez Polkę. 

publikacje

Wróć do listy

List Aurelii Kosarzewskiej do Archiwum Wschodniego

List adresowany do osoby z komisji konkursowej. Aurelia Kosarzewska chce w nim dopowiedzieć to, czego nie udało jej się opisać we wcześniejszej korespondencji z Archiwum Wschodnim. Wspomina czasy wojny i postać swojego dziadka, Mikołaja Bończy-Tomaszewskiego. Opisuje sytuację tuż po wkroczeniu Rosjan na tereny dzisiejszej Białorusi. W 1939 r. jej dziadek wracał do Nowogródka z okolic Wilna, z majątku, którego był administratorem. Podczas przeprawy przez las został zatrzymany przez patrol radziecki. Uznano go za szpiega i wydano na niego wyrok śmierci.

publikacje

Wróć do listy

Moja praca w szpitalu podczas okupacji

Kinga Kosiedowska opowiada o swojej pracy w szpitalu zakaźnym na Rossie w Wilnie podczas okupacji radzieckiej. Dyrektorką placówki była Żydówka. W tym czasie dużo ludzi chorowało na tyfus. Początkowo siostra Kinga sprzątała poczekalnię, potem przydzielono ją do pomocy starszej pielęgniarce. Podawała chorym naczynia do łóżka, myła je. Czasem wyręczała pielęgniarki, nauczyła się robić zastrzyki. Do szpitala przychodzili księża, ojcowie karmelici, z posługą kapłańską. W tym czasie mieszkała u sióstr bernardynek. Codziennie rano wychodziła bez jedzenia i często przez cały dzień nic nie jadła.

publikacje

Wróć do listy

Pierwsze dni na Wileńszczyźnie i w Wilnie podczas okupacji

Autorka opowiada swoje losy jako siostry pallotynki podczas okupacji.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Janiny Kochanowskiej

Tekst opowiada o tajnym nauczaniu w Wilnie podczas okupacji niemieckiej. Lekcje odbywały się w mieszkaniach uczennic (autorka podaje nazwy ulic). Brakowało podręczników, więc uczennice  dzieliły się nimi. Na lekcje religii, które prowadził  ks. Chalecki, chodziły do kościoła pw. św. Katarzyny. W 1943 r. autorka zdała małą maturę i kontynuowała naukę w liceum o profilu matematyczno–fizycznym. W 1944 r., po zdaniu egzaminów, dziewczęta zostały przyjęte do polskiego gimnazjum przy ul. Ostrobramskiej. Nie posiadały żadnych świadectw z okresu tajnego nauczania. W 1945 r.

publikacje

Wróć do listy

Zeszyt Salomėi Bačinskaitė-Bučienė

Zeszyt zawiera różne zapiski z lat 1941-1945. Autorka odnotowuje w nim swoje wiersze, lecz nie tylko – można znaleźć bowiem również jej przemyślenia odnośnie sztuki Czechowa. Tematyka wierszy jest różnorodna; od wojennej (wierszem opisuje na przykład wejście wojsk litewskich do Polski), aż do bardzo prywatnej, która dotyczy trudu rozłąki i tęsknoty za mężem. Miłość nazywa autorka czekaniem. Druga strona zeszytu jest rodzajem notatnika. Znajduje się tam wiersz Pergalės kelias z licznymi poprawkami i skreśleniami.

publikacje

Wróć do listy

Wysiedleni z Polski

Autorka opowiada o sytuacji Polaków na Litwie w czasie II wojny światowej oraz o ich repatriacji. Ze swojego rodzinnego miasta, Wilna, wyjechała transportem uniwersyteckim 25.04.1945 r. Nie był to wyjazd dobrowolny, ani akceptowany. Polacy opuszczali swe domy, ponieważ Litwini stworzyli im jak najgorsze warunki do życia i nie dawali im żadnej nadziei, że to się zmieni.

Strony