publikacje

Wróć do listy

Relacja Pauliny Hirsch

Relacja pochodzi z roku 1945 r.

Tekst obejmuje wydarzenia z okresu od 1939 do 1945 roku.

Na dokumencie nagłówek (miejscami nieczytelny) informujący o tym, że Autorka urodziła się w 1902 roku, była żoną adwokata, ukończyła liceum i zdała egzamin maturalny. W czasie wojny pracowała jako nauczycielka, tłumaczka i pielęgniarka. W roku 1945, czyli chwili spisania relacji, "starała się o administrację domów".

 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Fryderyki Bratspiel

Fryderyka Bratspiel opisała utworzenie getta we Lwowie (1941) i przesiedlenia ludności żydowskiej. W marcu 1942 r. rozpoczęła się akcja likwidacyjna, w której brali udział żołnierze niemieccy, Ukraińcy i policja żydowska. W tym czasie autorka ukrywała się wraz z matką, dziadkiem, siostrami i braćmi; część rodziny przeżyła. Autorka wspomina, że jej wuj zginął w obozie janowskim. Rodzice zdobyli dla niej „aryjską” metrykę urodzenia i opuściła getto. W pociągu została rozpoznana jako Żydówka i wróciła do getta. Za drugim razem udało się jej uciec. 

publikacje

Wróć do listy

Praca kobiet w walce o Niepodległość w Przemyślu

Helena Stieberowa, jako jedna z czołowych działaczek organizacji kobiecych w Przemyślu, opisała pracę kobiet w walce o niepodległość. W Przemyślu w 1909 r. powstał Związek Polek z Wincentą Tarnawską na czele. Organizacja ta pomagała powstańcom z 1863 r., prowadziła pracę oświatową, a także, jako pierwsza, zaczęła gromadzić fundusze na walkę o niepodległość. W 1912 r. przyjechał do Przemyśla Walery Sławek i zaprosił Tarnawską do współpracy w zbieraniu składek na polski skarb wojskowy. Praca początkowo przebiegała wśród szykan i kpin rodaków. W 1913 r.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Janiny Kality

Janina Kalita opisuje zajęcie Lwowa przez wojska niemieckie. Jej mężem był Polak, przyjęła chrzest i otrzymała tzw. aryjskie papiery. W lipcu 1943 r. wraz z mężem wyjechała do Krakowa. Była tam szantażowana, często zmieniała miejsca pobytu. Potem przeniosła się do Warszawy. Po upadku powstania warszawskiego znalazła się w obozie w Pruszkowie. Doczekała wyzwolenia w Krakowie. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Rózi Wagner

Relacja sporządzona w roku 1945 w Krakowie.

Tekst obejmuje wydarzenia z okresu od 1941 do 1942 roku.

Relację otwiera opis pogromów, jakie miały miejsce we Lwowie po wejściu do miasta wojsk niemieckich. Autorka stosunkowo dużo miejsca poświęciła masowym egzekucjom i prześladowaniom, które nazywa "zabawą". Zapisała, że brali w nich udział zarówno gestapowcy, jak i Ukraińcy (z treści wynika, że chodzi zarówno o umundurowanych Ukraińców jak i cywili).

publikacje

Wróć do listy

Pamiętnik J. Cybulskiej-Bąkowskiej z lat 1893–1894

Józefa Bąkowska odnotowuje w swoim dzienniku z lat 1893–1984 codzienne czynności i odczuwane stany emocjonalne. Wspomina m.in. o liście od matki, w którym znalazła fotografię Jana Matejki. Opisuje również swoją samotność, zmęczenie, poczucie oddalenia od bliskich i pragnienie spotkania się z rodziną (zapis z sierpnia 1893). Pod koniec grudnia 1893 r. autorka przebywa w Odessie, w której odczuwa motywację do pracy; pisze, że nie czuje się tam „nieproduktywną istotą ani ciężarem nikomu”. Niektóre zapiski mają charakter intymny, introspekcyjny.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Anny Weissberg

W pierwszej części relacji Anna Weissberg opisuje swoją ucieczkę z lwowskiego getta. Autorka wspomniała, że posługiwała się „krakowską metryką”. Druga część zawiera lakoniczne informacje o pracach, jakie wykonywała po opuszczeniu Lwowa. Na wsi była „kobietą do krów”, okazało się jednak, że jest to trudne i nieprzyjemne zajęcie. W Krakowie znalazła zatrudnienie jako służąca w rodzinie volksdeutschów. Pracodawcy odmówili jej pomocy w zameldowaniu się, a bez tego była narażona na aresztowanie podczas kontroli dokumentów.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Janiny Kroch

Janina Kroch opisuje sytuację Żydów po zajęciu Lwowa przez wojska niemieckie. Sporo miejsca poświęciła volksdeutschowi Robertowi Rupowi, który skonfiskował dużą część majątku Krochów i zaoferował rodzinie ochronę w zamian za pieniądze. Propozycja nie została przyjęta, lecz Krochowie musieli zapłacić za milczenie Rupa. Zdzisław Stroński, wiceprezydent Lwowa, pomógł zdobyć Janienie, jej matce oraz dziadkowi (Lucjanowi Kildwurnowi) „aryjskie papiery”.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Haliny Schütz

Rodzina Haliny Schütz wyjechała z Lwowa do Krakowa w połowie 1941 r. (po zajęciu Lwowa przez Niemców i przed utworzeniem getta), wszyscy mieli tzw. „aryjskie papiery” i zamieszkali osobno (autorka, matka, ojciec, babcia). Byli szantażowani przez szmalcowników. 1 sierpnia 1943 r. Halina Schütz odwiedziła babcię i obie zostały aresztowane. Podczas przesłuchań przyznały się, że są Żydówkami, jednak zataiły pokrewieństwo, a Halina, wypytywana o miejsce zamieszkania rodziców, podawała zmyślone adresy. Autorkę i jej babcię wywieziono do obozu w Płaszowie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Gizeli Halpern

Gizela Halpern w pierwszej części relacji opisuje lwowską fabrykę Heim der Luftwaffe i życzliwe traktowanie żydowskich robotników przez kierownika Eryka Seidenglanza, który bronił pracowników przed brutalnymi strażnikami, co było przyczyną podejrzeń, że sprzyja Żydom i ich chroni. W drugie części autorka przypomina historię swojego krewnego Jakuba, który za zgodą Seidenglanza ukrył w kotłowni żonę i rocznego syna. Kiedy ich znaleziono, wszyscy zostali aresztowani i „wysłani na pewną śmierć”. Seidenglanz trafił na front wschodni.

Strony