publikacje

Wróć do listy

Byłam uczennicą „dziesięciolatki” w Stanisławowie

Autorka opisuje pierwsze tygodnie II wojny światowej i naukę w radzieckiej szkole, tzw. „dziesięciolatce”. W momencie wybuchu wojny miała piętnaście lat i mieszkała z rodzicami i młodszą siostrą w Stanisławowie. Pamięta, że 1 września 1939 r. poszła rano do kościoła (był pierwszy piątek miesiąca) i tam dowiedziała się o napaści Niemiec hitlerowskich na Polskę. Ksiądz modlił się z wiernymi za ofiary wojny. Tego dnia spadły bomby na Stanisławów. Ludzie z zapartym tchem słuchali audycji radiowych, przynoszących wieści z pola bitwy.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Lili Hirschsprung

Relacja została podzielona na dwie części. W pierwszej Więzienie na Łąckiego – ukrycie Lili Hirschsprung opisała aresztowanie męża, który był torturowany i zginął w lwowskim więzieniu przy ul. Łąckiego. W drugiej części pt. Ukrycie autorka wspomina, że w październiku 1941 r. wyjechała do Brzeska. Mieszkała ze swoją siostrą do czasu likwidacji getta, potem ukrywała się (wraz z synem) na wsi. Pomagał jej Polak Józef Topolski. Lato spędzała w ziemiance, a okres zimowy w stodole.

publikacje

Wróć do listy

Moje wspomnienia z zesłania na Sybir w latach 1944–1956

Stefania Olejnik została aresztowana 22 grudnia 1944 r. Mieszkała wtedy z rodziną we Lwowie. W tekście opisane jest aresztowanie jej i męża wraz z innymi ośmioma osobami z AK. NKWD przyszło rano do ich mieszkania. Zabrali jej męża i zrobili zasadzkę na innych. Każdego, kto przychodził do ich domu, aresztowali. W ręce Sowietów wpadła też sąsiadka, która korzystając z nieuwagi pilnującego, wymknęła się. Gdy ten pobiegł za nią, inni zatrzymani skorzystali z okazji i uciekli. Autorka nie mogła uczynić podobnie, ponieważ miała małe dziecko. Sąsiadka została schwytana.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Eugenii Mass

Eugenia Mass pracowała dla esesmana i jego rodziny w obozie janowskim we Lwowie. Opisała wiele przypadków okrutnego traktowania więźniów. Wspomina o różnych „zabawach” Niemców, m.in. pijani żołnierze strzelali do butelki, którą trzymała w ręce. W kwietniu 1942 r. obóz się powięszył i przekształcił w koncentracyjny, więźniowie byli systematycznie wyniszczani fizycznie i psychicznie. Autorka przypomina o akcji likwidacyjnej przeprowadzonej 10 sierpnia 1942 r. w getcie lwowskim.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Fajgi Pfeffer

Fajga Pfeffer opisuje okupację niemiecką i prześladowania Żydów w Świrzu (ob. Ukraina): „Naprzód wojsko – początek. Potem Ukraińcy zaczęli rządzić. Ciągle kazali coś dawać. Zegarki, pościel itd.”. W tym czasie umarł jej ojciec. Po przesiedleniu do getta w Przemyślanach wspomina o głodzie, chorobach i przeludnieniu, a także o akcjach likwidacyjnych. Podczas pierwszej akcji zdołała się schować pod słomą w szopie, w trakcie drugiej wraz z bratem ukryła się w sadzie. Potem uciekła z getta i chowała się w lesie w okolicach Świrza.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Hildy Wetstein

Hilda Wetstein mieszkała w Krakowie do 1940 r., następnie przeprowadziła się do pobliskich Swoszowic, gdzie spędziła półtora roku. W 1942 r., po zdobyciu tzw. aryjskich papierów, wyjechała z synową do Lwowa, potem przebywała w Brzuchowicach pod Lwowem. Zamieszkała u Polaków, którzy powtarzali: „dobrze Hitler zrobił, że kazał wymordować Żydów”. Mężem ich córki był Niemiec nazywany w okolicy „katem Żydów”. W lipcu 1942 r. w Brzuchowicach wysiedlono Żydów z getta. W listopadzie autorka dowiedziała się o miejscu ich masowej egzekucji.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Lidii Grünberg

Po wkroczeniu wojsk niemieckich do Mościsk Lidia Grünberg ukrywała się z rodziną w szpitalu, którego dyrektorem był jej ojciec. 15 maja 1942 r. Niemcy wywieźli z Mościsk kilkuset Żydów do obozu we Lwowie i Jaktorowie. 12 października 1942 ok. 2 tys. miejscowych Żydów deportowano do obozu w Bełżcu, a pięciuset rozstrzelano na pobliskim cmentarzu. Po kilku dniach Grünbergowie przenieśli się ze szpitala do getta. W małej izbie mieszkało osiem osób, oprócz nich rodzina Wieslów. Autorka opisała losy Żydów z Mościsk – aptekarzy, prawników, lekarzy. Rodzina Grünbergów zdecydowała się na ucieczkę.

publikacje

Wróć do listy

Aryjskie papiery

Sabina Berger przypomina o wkroczeniu wojsk niemieckich do Lwowa w 1941 r. Pobyt w getcie opisuje krótko: „przeżyliśmy to, co reszta Żydów”. W sierpniu 1942 r., kiedy rozpoczęła się akcja likwidacyjna, uciekła z dwuletnim synkiem z lwowskiego getta. Podczas podróży do Krakowa, gdzie mieszka jej dalsza rodzina, jest szantażowana przez Polaka. Po przybyciu do miasta zdobyła fałszywe dokumenty, później przebywała w pobliskich Swoszowicach. Wiejskie dzieci nazywały ją Żydówką, a sąsiadka podczas jej nieobecności odkryła, że syn był obrzezany.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Lili Wider

Lila Wider opisuje wkroczenie Niemców do Tarnowa: spalenie synagogi, prześladowania ludności żydowskiej i wysiedlanie Żydów w 1942 r. oraz utworzenie getta. Wspomina o mordowaniu starców i dzieci. Autorka pracowała szkole i następnie w sortowni rzeczy po zamordowanych. Podczas drugiej akcji likwidacyjnej uciekła z getta wraz z matką. Ukryły się po tzw. aryjskiej stronie, następnie wyjechały do Lwowa. Stamtąd została wysłana (jako Polka) na roboty przymusowe do Niemiec.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Belli Lerman

Bella Lerman przypomina o zajęciu Płocka przez Niemców i swojej ucieczce do Lwowa, gdzie przebywała do wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej w 1941 r. Po wkroczeniu niemieckich oddziałów do miasta opisuje pogrom ludności żydowskiej, który uzasadniano „tym, że Żydzi, przy wycofywaniu się wojsk rosyjskich zabijali Polaków i Ukraińców, którzy znajdowali się w więzieniu”. W sierpniu 1942 r. trafiła do lwowskiego getta wraz z przybranymi rodzicami. Podczas akcji likwidacyjnej zdołała się ukryć. Rodzina została wywieziona.

Strony