publikacje

Wróć do listy

Powojenne wspomnienia [T. 1]

Stefania Gołaszewska wspomina okoliczności swojego aresztowania i pobyt w więzieniu na początku lat 50. XX w. Została oskarżona o działalność przeciwko Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Na jej niekorzyść przemawiał fakt, że posiadała odbiornik radiowy i przesłaną ze Stanów Zjednoczonych paczkę z czasopismami dotyczącymi sokolnictwa (przed wojną kierowała Związkiem Sokolstwa Polskiego). Gołaszewska szczegółowo opisuje rewizje i przesłuchania. Milicjanci dużo wiedzieli o jej życiu, zadawali drobiazgowe pytania. Pierwsze przesłuchanie trwało dwanaście godzin.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Felicji Goldfarb

Felicja Goldfarb trafiła wraz z rodziną do getta w Radomiu (kwiecień 1941 r.). Opisuje przebieg pierwszej akcji likwidacyjnej, po której pozostali przy życiu mieszkańcy pracowali przy „czyszczeniu domów żydowskich” lub kopali torf. Uniknęła śmierci podczas ostatecznej akcji likwidacyjnej – wraz z dziewięcioletnią córką zostały wyprowadzone ze szpitala i przetransportowane do obozu w Pionkach, gdzie przebywały do lata 1944 r. Stamtąd autorka została przetransportowana do Auschwitz, wspomina o kilku selekcjach przeprowadzonych przez Josefa Mengele.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Chajki Chenigman

Chaja Chenigman opisuje działalność Hersza Zamieczkowskiego, kierownika ewidencji w Judenracie w radomskim getcie. Przypomina sprawę tzw. listy palestyńskiej. Wpisywano na nią Żydów, którzy za to zapłacili. Autorka i jej mąż nie wręczyli łapówki swojemu sąsiadowi Zamieczkowskiemu, wierząc, że nie zostaną wykreśleni ze spisu. Wskutek tego mąż Chenigman został wywieziony do Treblinki, gdzie zginął. Autorka nazywała pracownika Judenratu „handlarzem ludźmi”, człowiek niemoralnym, który „dzierżył szalę życia i śmierci”.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Giny Gruss

Gina Gruss opisuje pogromy ludności żydowskiej po zajęciu Stryja przez wojska niemieckie w czerwcu 1941 r. We wrześniu w mieście przeprowadzono akcję przeciwko komunistom i autorka podaje nazwiska zastrzelonym Żydów. Potem w masowej egzekucji ginie ok. tysiąca osób w lesie niedaleko Hołobutowa. Gruss wymienia kolejne eksterminacje, przypomina o likwidacji getta, podając wiele nazwisk zamordowanych. Autorka ukrywała się (w grupie innych Żydów) po tzw. aryjskiej stronie (w domu Polki) przez piętnaście mięsiecy. 5 sierpnia 1944 r. do Stryja wkroczyła Armia Czerwona.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Itki Smolarczyk

Itka Smolarczyk została przewieziona z Auschwitz do obozu pracy w Halbstadt (Meziměsti, ob. Czechy). Więźniarki pracowały w fabryce nici, gdzie były zakwaterowane (tu znajdowały się kuchnia, łaźnia i biuro) oraz w pobliskiej fabryce amunicji. Wiele kobiet chorowało, w obozie panował „przesadny rygor” – karano nawet za rozmowy podczas pracy. Autorka przypomina, że racje żywnościowe składały się z dwóch kg chleba dla dziesięciu osób oraz kartoflanki na obiad i kolację.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Heli Fajgenblatt (Brande)

Hela Fajgenblatt w 1940 r. została wywieziona z Sosnowca do obozu pracy w Brande (Prądy, pow. Niemodlin), gdzie przebywała cztery tygodnie. Autorka podała liczbę baraków, lokalizację kuchni, łaźni i innych budynków. W obozie przebywało ośmiuset więźnów i dwadzieścia cztery więźniarki. W baraku mieściło się ok. stu pięćdziesięciu osób. Kobiety pracowały w kuchni i warsztacie szewskim, mężczyźni 12 km od obozu budowali drogę. Wspomina o zastrzeleniu jednego więźnia.

publikacje

Wróć do listy

Badanie lekarskie

Akcja opowiadania Hanny Znatowicz Badanie lekarskie toczy się w obozie koncentracyjnym w Ravensbrück i choć w treści dokumentu nie pada data, dzięki informacjom z innych tekstów autorki dotyczących pobytu w obozie możliwe jest umiejscowienie opowiadanej historii w 1944 r. Tekst jest opisem upokarzającej procedury tytułowego badania, jaką przechodzą nowo przybyłe więźniarki Ravensbrück: kobietom, wszystkim bez wyjątku, nakazywano rozebranie się do naga i wielokrotne okrążanie biegiem dziedzińca obozowego, w obecności obserwujących wszystko kilku młodych esesmanów.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Barbary Pawlik

Rodzice Barbary Pawlik prowadzili restaurację przy ul. Kamiennej w Krakowie, w lokalu dzierżawionym od rodziny Nagoschinerów, którzy zostali przesiedlena do getta w czasie okupacji niemieckiej. Obie rodziny nadal utrzymywały kontakt. Edmund Nagoschiner znał Stefanię Brandstaedter, Żydówkę, konfidentkę gestapo, która utrzymywała bliskie relacje z szefem i oficerami niemieckiej tajnej policji w Krakowie. Wiosną 1943 r. Pawlikowie starali się uwolnić znajomą i potrzebowali pomocy Brandstaedter, która w zamian za pieniądze obiecała pomoc. Po kilku dniach aresztowaną zwolniono.

publikacje

Wróć do listy

Fragment pamiętnika mojej Mamy Antoniny Kozickiej zmarłej 28 VIII 972 r.

Fragment pamiętnika dotyczy zesłania w 1940 r. rodziny Antoniny i Bolesława Kozickich do kołchozu Jożma koło Piniegi. W 1941 r. zmarł Bolesław Kozicki, a w 1942 r. – jego matka. W 1943 r. Antonina Kozicka – jak nadmienia jej córka w swoim krótkim wspomnieniu (k. 7) – nie mogła pogodzić się z nowym ustrojem, rozklejała ulotki przeciwko nowej władzy, co spowodowało, że została umieszczona w szpitalu dla nerwowo chorych. Według relacji Antoniny Kozickiej transport, do którego z rodziną trafiła, jechał do Archangielska przez miesiąc.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Ity Radzyner

Ita Radzyner przebywała w łódzkim getcie wraz z synem, jej mąż zmarł w 1941 r. Autorka została wywieziona do Auschwitz 28 sierpnia 1944 r. Po pięciu dniach trafiła do obozu w Stutthof, następnie do Drezna. Opisuje bombardowanie miasta. Podczas ewakuacji szła przez dwa tygodnie w tzw. marszu śmierci z Drezna do Theresienstadt.

 

Strony