publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia z okresu stalinizmu

Anna Jurkanis opisuje swe losy jako ofiary stalinizmu. Została aresztowana 25 marca 1949 r. przez NKWD ze względu na działalność jej męża w AK. Mieszkała wtedy z rodzicami we wsi Przewałka k. Grodna. Była pewna, że mąż został złapany. Przewieziono ją do Grodna, gdzie poddano ją śledztwu. W tym czasie przetrzymywana była w szafie, potem w piwnicy. Po skończonym śledztwie trafiła do celi więziennej razem z Marią Romaniuk ze Szczuczyna. W tekście są opisy życia więziennego: skąpe wyżywienie, metody nawiązywania kontaktu z innymi więźniami.

publikacje

Wróć do listy

Wanda Kubicka-Sroka do Haliny Martin, 24.01.2001

Wanda Kubicka-Sroka w liście do Haliny Martin nawiązała do czasów okupacji niemieckiej i powstania warszawskiego. Autorka dziękowała za pamięć o niej i jej siostrach (Kubickich). Pisała, że obecnie ma 82 lata, a jej siostry już nie żyją. Irena (prawniczka) zmarła w 1989 r. w wieku 72 lat, a Zofia (polonistka) w 1997 r., mając 82 lata. Obie były niepełnosprawne, po przebytej chorobie Heinego-Medina. Ich ojciec Jan Kubicki (pedagog) zmarł 1936 r. w wieku 62 lat, a matka Zofia Kubicka z d. Matlakowska w 1942 r. (w wieku 55 lat).

publikacje

Wróć do listy

Relacja Feigi Kamer

Feiga Kamer opisuje wkroczenie wojsk niemieckich do Lubaczowa (pow. Cieszanów) 22 czerwca 1941 r. Trzy dni później wszyscy Żydzi w wieku od 10 do 60 lat musieli zgromadzić się na rynku i zostali otoczeni przez ukraińskich policjantów. Pojawił się „jakiś wyższy rangą SSowiec” i przeprowadził selekcję. Kobiety z dziećmi odesłano do domów, a wielu mężczyzn wysłano do robót przymusowych. W miejscowości Lackie (pow. Złoczów) powstał obóz pracy, w którym przebywali Żydzi z dwudziestu pięciu krajów. Dalsza część relacji dotyczy życia autorki w getcie lubaczowskim, które utworzono w 1942 r.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Anny Steinberg

Anna Steinberg informuje, że 10 lipca 1943 r. do obozu Bergen-Belsen przywieziono grupę ok. stu sześćdziesięciu mężczyzn, kobiet i dzieci z krakowskiego więzienia Montelupich, a w sierpniu tysiąc osób. W tym czasie w obozie koncentracyjnym przebywało ok. dwóch tys. ludzi z Warszawy i trzy tys. więźniów politycznych. Autorka opisała funkcjonowanie obozu, brutalne zachowania kapo i nadzorców. Z każdym kolejnym transportem w obozie było coraz ciaśniej. Niektórych więźniów umieszczono w specjalnych barakach i traktowano lepiej, m.in. tych, którzy pochodzili z Hiszpanii i Argentyny.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Marii Osterman

Maria Osterman opisuje zajęcie Sokala przez Niemców. Autorka przebywała w miejscowym getcie, mieszkała z adwokatem, który niedługo potem został przewodniczącym Judenratu. Wspomina, że Ukraińcy brali udział w prześladowaniu ludności żydowskiej, a także mordowali przedstawicieli sokalskiej inteligencji. Egzekucje odbywały się w pobliżu cegielni za miastem. Do obozu w Bełżcu wywieziono z getta ok. 2 tys. Żydów. Autorka zdobyła tzw. aryjskie papiery i opuściła getto. Przedostała się do Lwowa, a po krótkim czasie wyjechała do Warszawy.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Frydy Gabrylewicz

Fryda Gabrylewicz została wywieziona w czasie likwidacji łódzkiego getta do obozu w Stutthof, tam kilka tysięcy kobiet podzielono na cztery mniejsze grupy i wysłano do Hejlikebejl, Jerau, Schippenbeil oraz Seerappen. Autorka trafiła do Seerappen w Prusach Wschodnich. Obóz ten został zlikwidowany 20 stycznia 1945 r., a więźniarki ewakuowano do Królewca. Po dwóch dniach postoju i dołączeniu innych więźniów rozpoczął się marsz. Gabrylewicz szła z czterema kobietami, które słabły i zostały zabite.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Tauby Zyslowitz

Relacja bez daty, prawdopodobnie powstała w 1945 lub 1946 roku, dotyczy wydarzeń z okresu od 1939 do 1945 roku.

Tekst otwierają informacje o przeprowadzce Autorki, we wrześniu 1939 roku, do rodziców mieszkających w Wieliczce. Zanotowała, że zaraz po wejściu do miasta wojsk niemieckich zaczęły się prześladowania ludności żydowskiej. Doszło do masowych egzekucji, przeprowadzano łapanki na ulicach. Kobieta zapisała, że nie utworzono getta w Wieliczce uważając miasto za zbyt małe.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Berty Lichtig o Państwowych Zakładów Lotniczych w Mielcu

Berta Lichtig opisuje utworzenie obozu pracy przymusowej na terenie zakładów lotniczych w Mielcu (marzec 1942 r.). Autorka przypomniała, że Żydzi pracowali w Państwowych Zakładach Lotniczych przed wysiedleniem z miasta. W czasie wojny większość żydowskich pracowników zgłaszała się do pracy, wierząc, że zaświadczenie o zatrudnieniu może ich uratować przed deportacją i śmiercią. W obozie pracowali Żydzi z Mielca oraz Wielopola, Gorlic, Radomyśla Wielkiego i Jodłowej. Często odbywały się selekcje i egzekucje. Więźniowie umierali na tyfus.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Belli Anderman

Bella Anderman opowiada o przeżyciach swojej bratanicy – Pepy Anderman-Landmanowej, która była szantażowana przez szmalcowników. Pepa ukrywała syna na wsi nieopodal Buczacza, a sama „jako aryjka pracowała ciężko we Lwowie” i odwiedzała dziecko. Pewnego dnia na dworcu kolejowym została zidentyfikowana jako Żydówka przez robotnika z fabryki, gdzie pracowała. Trafiła do aresztu i oskarżono ją o zabójstwo gestapowca. Po przesłuchaniu i konfrontacji ze świadkami została zwolniona.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Estery Gold

Relacja Estery Gold jest podzielona na kilka części. W części zatytułowanej Tarłów autorka przypomina, że Niemcy po wkroczeniu do miasta wzięli trzystu żydowskich zakładników, których następnie zabili. Jednego Żyda wcześniej zastrzelił Polak, a po tym zdarzeniu ksiądz napominał wiernych: „teraz oni, potem wy”. Niemcy przeprowadzali łapanki, ale w tym czasie wielu Żydów ukrywało się u okolicznych chłopów. W grudniu 1941 r. w Tarłowie powstało getto. Autorka została wysłana do obozu pracy przymusowej w Skarżysku-Kamiennej.

Strony