Dziennik 12.05.1828 – 16.10.1828

Dziennik powstał w trakcie podróży z Moskwy do Petersburga, którą siedemnastoletnia podówczas Helena Szymanowska odbyła wraz z matką i siostrą w 1828 r. Pobyt w Petersburgu jest dla młodej autorki męczący, przytłacza ją atmosfera metropolii: „Niema dla mnie większej przyiemnosci iak nigdzie niebywać, iak wszystko mnie w Moskwie wszystko bawiło tak mnie tu wszystko nudzi” (k. 4v). W wielu wpisach wyraźnie przebija tęsknota diarystki za stolicą rosyjskiego imperium – „Za każdą razą co iest u nas kilku Polaków przypominaią mnie się wieczory u Najdroższej Pani Zaleskiej w kochanej Moskwie. Ach iak te chwile szczęscia prędko minęły. Zawsze ie z żalem wspominam i wspominać będę” (k. 6v) – i pozostałą tam panią Zaleską: „[…] rano list od Najukochańszej i najdroższej Pani Zaleskiej. Ze zwykłą odebrałam go radoscią, ale smutno mnie że ciągle słaba. Jednakże jak jej cierpienia są nieprzerwane tak i jej dobroć zawsze taż sama [...]” (k. 15v). Pomimo tęsknoty za Moskwą, podczas pobytu w Petersburgu Szymanowska zachwyca się tamtejszymi zabytkami, w jednym miejscu pisze: „[widziałyśmy] wszystkie osoboliwosci carskiego sieła. Widziałyśmy Pałac nowy Aleksandryjski, ogród, park, folwark w którym iest było Cesarskie i Drugi gdzie są lamy” (k. 10r).

Z dziennika wyłania się obraz Heleny Szymanowskiej jako intelektualistki, która studiuje najważniejsze dzieła ówczesnej literatury europejskiej i pilnie przykłada się do nauki języków obcych: „P. Malewski przyniósł mnie Hermana i Doroti Göethhego, obiecałam mu że się do niemieckiego przykładać będę. P. Chodźko dał mnie sen Byrona tłomaczony przez Mickiewicza” (k. 4v). Na marginesie refleksji na temat kultury i sztuki autorka wyraża swoją niechęć do modnej wówczas opery: „[…] mama […] pojechała na operę […]. Ja zostałam bo tak mnie opera znudziła że już nigdy nie pójdę” (k. 26r).

Pospiesznie prowadzony dziennik uwidacznia szerokie kontakty towarzyskie i intelektualne rodziny Heleny Szymanowskiej. Wśród gości salonu jej matki oraz odwiedzanych osobistości przewijają się nazwiska Mickiewiczów, Malewskich, Melchiora Wańkowicza, Czackich, Strogonoffów, Morawskich, Olenkiewiczów, Kaniewskich. Szymanowscy nie utrzymują wyłącznie kontaktów z Polakami, ich gośćmi często są także przedstawiciele rosyjskiej arystokracji, m.in. para książęca Kurakin, baronowa von Rozen, czy księżna Galitzinowa: „Xiążę Kurakin pisał prosząc Mamę i nas na jutro na wieczór który daje s powodu imienin swej żony” (k. 22r); jakiś czas później odnotowuje z kolei: „Pojechałysmy na cały dzień do Carskiego Sieła gdzieśmy były na obiedzie u Baronowej Rozen” (k. 25r).