publikacje

Wróć do listy

W sprawie SS Zugwachmeistra Glasera

Relacja dotyczy lat 1943-1944. Jest to najprawdopodobniej zeznanie składane na rzecz procesu Glasera. Autorka opisuje brutalność i przemoc, której się dopuszczał. Irena słyszała opowieści Glasera podczas pracy jako manikiurzysta, pedikiurzysta i kosmetyczka, gdy świadczyła usługi dla żołnierzy niemieckich oraz ich żon w obozie płaszowskim. W relacji wspomina strach i rozpacz, jaką budziły w nim jego historie. Charakteryzuje Glasera jako osobę, której łatwo przychodziło zadawanie śmierci – przed wojną był on rzeźnikiem, a jego zdaniem „człowiek niczym nie różni się od zwierzęcia”.

publikacje

Wróć do listy

Papiery aryjskie

Gizela Pregerowa trafiła do krakowskiego getta 18 sierpnia 1942 r. po wysiedleniu Żydów z Radłowa k. Tarnowa. Córka załatwiła dla niej „aryjskie papiery”. Pregerowa wynajęła mieszkanie w Bochni. Nikt nie podejrzewał, że jest Żydówką, ponieważ dobrze znała katolickie praktyki religijne. Po zakończeniu wojny nadal posługiwała się przybraną tożsamością do 1946 r. Kiedy zaczęła chorować, postanawiła wyjawić prawdę i złożyła w Komitecie Żydowskim w Krakowie relację jako ocalała z Zagłady. Bardziej niż zbliżającej się śmierci obawiała się, że zostanie pochowana w obrządku rzymskokatolickim.

publikacje

Wróć do listy

Pomoc Polaków

Berta Majerhoff w czasie okupacji niemieckiej mieszkała z synem, synową i wnukami w Wieliczce. Przed akcją likwidacyjną getta w Wieliczce (październik 1942) udało się jej zdobyć przepustkę i przebywała potem w krakowskim getcie. Po kilku dniach uciekła i ukrywała się u znajomego Polaka. Doczekała zakończenia wojny w kryjówce na poddaszu. W relacji podkreśliła, że Jakub Nowosielski, który udzielił jej pomocy, nie chciał za to żadnych pieniędzy.

publikacje

Wróć do listy

Dzieje Zakładu Sierot w Krakowie podczas okupacji niemieckiej

Sabina Mirowska-Hochberger opisała historię Żydowskiego Domu Sierot, przypominając, że we wrześniu 1939 r. kierownictwo sierocińca opuściło Kraków, a jego zarządzaniem zajęła się Anna Feuerstein. Po utworzeniu getta w Krakowie (20 marca 1941) Niemcy przedłużyli zakładowi opiekuńczemu termin przeprowadzki do 1 kwietnia. Według rozporządzenia wszystkie dzieci żydowskie przebywające po „stronie aryjskiej” powinny były również znaleźć się w getcie.

publikacje

Wróć do listy

Dzieci

Regina Nelken, pracownica Żydowskiego Domu Sierot, opisała historię podopiecznych z sierocińca i internatu w Krakowie. W czasie okupacji niemieckiej dzieci pracowały (np. kleiły koperty), aby uniknąć wysiedlenia. Od jesieni 1942 r. były wywożone, m.in. do obozu zagłady w Bełżcu. W trakcie likwidacji krakowskiego getta (13 marca 1943 r.) trafiły do obozu pracy przymusowej w Płaszowie (przebywały w wydzielonej części: Kinderheim). Według Nelken zmęczone i straumatyzowane dzieci wyglądały jak „młodzi starcy”.

publikacje

Wróć do listy

Badania antropologiczne

Autorka zdaje szczegółową relację z badań ginekologicznych przeprowadzonych w 1941 i 1942 r. przez niemiecki Urząd Zdrowia. Negatywnie ocenia zarówno procedurę, jak i lekarzy. Dodaje, że udało się jej uniknąć trzeciego badania.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Grety Feiner

Greta Feiner przebywała w getcie krakowskim, potem w obozie Płaszów. Jej matka została wywieziona z getta i zginęła. Autorka opisała Amona Götha, komendanta Płaszowa, który strzelał do pracujących więźniarek. Z Płaszowa została ewakuowana i pieszo przez trzy dni i noce szła do Auschwitz-Birkenau. Podczas drugiej ewakuacji w 1945 r. (pieszo i pociągiem) trafiła do Ravensbrück: „Policjantki lagrowe przyjęły nas pałkami”. Przypomina o brutalności więźniarek, bijatykach o jedzenie i braku solidarności między kobietami.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Rosy Nass o pobycie w obozie w Płaszowie

Relacja dotyczy pojedynczego zdarzenia podczas pobytu Autorki w obozie w Płaszowie.

Jest to opis próby gwałtu na więźniarce obozu przez więźnia wyższej rangi – capo. W relacji pojawiają się rysopisy i nazwiska obojga. Autorką jest świadkini tychże wydarzeń – również więźniarka obozu w Płaszowie. Jedna z więźniarek namawiana jest do odbycia stosunku seksualnego z więźniem i musi mu wielokrotnie odmawiać.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Pauliny Hirsch

Relacja pochodzi z roku 1945 r.

Tekst obejmuje wydarzenia z okresu od 1939 do 1945 roku.

Na dokumencie nagłówek (miejscami nieczytelny) informujący o tym, że Autorka urodziła się w 1902 roku, była żoną adwokata, ukończyła liceum i zdała egzamin maturalny. W czasie wojny pracowała jako nauczycielka, tłumaczka i pielęgniarka. W roku 1945, czyli chwili spisania relacji, "starała się o administrację domów".

 

publikacje

Wróć do listy

Walentyna Najdus do Żanny Kormanowej, 1951–1972

Walentyna Najdus w kolekcji listów do Żanny Kormanowej opisywała swoje sprawy służbowe, naukowe, podejmowała również wątki prywatne. Najwcześniejsze listy z lat 1951–1952 dotyczyły pisanej przez Najdus pracy [prawdopodobnie chodzi tu o pracę doktorską pt. „Lenin w Polsce”]. Autorka informowała Żannę Kormanową o poszczególnych etapach pisania. Materiały zbierała głównie w krakowskich archiwach i Bibliotece Jagiellońskiej, ale również w Zakopanem. Dziękowała Kormanowej za przychylną opinię o jej pracy, omawiała z nią niektóre kwestie.

Strony