Polski filozof, pisarz, tłumacz i publicysta, uczestnik powstania listopadowego. Urodził się 17 grudnia 1790 roku w Wojnasach, w chłopskiej, luterańskiej rodzinie Adama i Krystyny Heydukówny. Krystyn uczęszczał początkowo do wiejskiej szkółki, następnie wykształceniem uzdolnionego chłopca zajął się miejscowy pastor, który wysłał go na naukę w szkole miejskiej w Królewcu. Zyskawszy świadomość narodową, Krystyn Lach przyjął przydomek Szyrma (od znanej na Polesiu szlacheckiej rodziny) i zdecydował się na dalszą edukację. Ukończył gimnazjum, a następnie uzyskał tytuł magistra filozofii na Cesarskim Uniwersytecie Wileńskim. Otrzymał posadę prywatnego nauczyciela u księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, w tym czasie rozpoczął też działalność literacką (zachowały sie zapiski z jego pieszych podróży w rodzinne strony), ujawniły się zainteresowania etnograficzne, dzięki którym znalazł się w gronie prekursorów romantyzmu. Z tego okresu wiadomo o jego bliskich kontaktach z pisarką Klementyną z Tańskich Hoffmanową, z którą się spotykał i prowadził korespondencję. W 1820 roku odbył ze swoim wychowankiem Adamem Konstantym Czartoryskim podróż do Szwajcarii i Anglii, a w 1923 wydał w Edynburgu Letters Literary and Political on Poland, uznane za pierwszą tego typu pracę po angielsku. W 1824 roku objął katedrę filozofii na Królewskim Uniwersytecie Warszawskim, uzyskał doktorat z filozofii, wykładał także antropologię, prawo natury i logikę. Po wydaniu popularnego dzieła Anglia i Szkocja. Przypomnienia z podróży... (1828) został członkiem Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk. Podczas powstania listopadowego stanął na czele samodzielnie utworzonej Gwardii Akademickiej. Za zbytni radykalizm został usunięty przez Chłopickiego i wysłany z misją Rządu Narodowego do Anglii, w drodze aresztowany, kilka tygodni spędził w pruskim więzieniu. Po upadku powstania przedostał się do Anglii i osiadł tu na stałe. Na emigracji prowadził działalność polityczną, był zwolennikiem przede wszystkim był jedna aktywnym pisarzem i publicystą, piał liczne artykuły o Polsce, tłumaczył polską literaturę m.,in Adama Mickiewicz na język angielski, w polskich czasopismach, jak Gazeta Codzienna, Gazeta Warszawska i Czas publikował tłumaczenia z angielskiego. W życiu prywatnym był dwukrotnie żonaty: z Józefą z domu Dzierzgowską (zmarłą przedwcześmie) i z Sarą Somersville. Krystyn Lach Szyrma zmarł 21 kwietnia 1866 roku w Devonport. Po jego śmierci ukazał się autobiograficzny Pamiętnik mego życia.
Źródło: PSB
