Pamiętnik 1909–1930

Główną treścią tego nieregularnego dziennika są miłosne relacje Chmielakówny i jej w istocie trudno znoszone staropanieństwo. Matka naciskała na zamążpójście, wyklinała ją w kłótniach, że jest samotna. Chmielakówny żywiła przekonanie, że ona jako kobieta może spełnić się tylko przez związek z mężczyzną i macierzyństwo, tylko w ten sposób doświadczy prawdziwego życia. O to się modliła, tego pragnęła najbardziej. Mimo pozornej uległości, chęci ukorzenia się przed wielkim, pod względem intelektu i ducha, mężczyzną (marzy o mężu takim jak Kasprowicz czy Karłowicz) ujawnia się w jej dzienniku pełen skrajności temperament emocjonalny – wierzyła, że tylko miłość da jej szczęście (pojmowane jako stan duchowy, przekraczający codzienne radości), że dzięki miłości „zakwitnie i obrodzi” (k. 5r). Przytłoczona staropanieństwem, zaczyna zdawać sobie sprawę w wiarę w fantazmaty, wyidealizowane szczęście, wyidealizowane uczucie.

Duża partia dziennika stanowi opis kontaktów, erotycznych relacji i rozstania z Władysławem Orkanem, „Będą to listy, zwierzenia pamiętnikowe, pisane w różnych chwilach w przeciągu 2 lat” (k. 18r). Najwyraźniej jest to własny odpis dziennika bądź wstęp wyjaśniający motywy pisania został do dziennika dodany. Zapiski diarystyczne w tej i kolejnych częściach 1914–1917, też są retrospekcyjne, datowane, ale dotyczą kilku tygodni. Uwagi na temat samego pisania zdradzają, że autorka nie sporządzała tych notatek bezrefleksyjnie, nie zdając sprawy z ich istoty: „Jest we mnie człowiek, co przeżywa i cierpi, a jest drugi, co patrzy, układa wszystko w schemat, logiczny węzeł przyczyn i skutków” (k. 186 r). Moment pisania w końcowej części oznaczony – lato 1916. A więc de facto są to dwa porządki czasowe – bieżący i przeszły.

Dziennik w tych partiach jest próbą godzenia się ze stratą miłości i zdradą, nienawiścią, zazdrością. Chmielakówna drobiazgowo opisuje spotkania z Orkanem, jego odejście do Bronisławy Folejewskiej. Rys demaskatorski, chce wypowiedzieć prawdę o Orkanie jako o człowieku, który nigdy nie był szczery wobec najbliższych kobiet, nigdy ich nie szanował. „A ja darować nie mogę. Wszystko woła we mnie zemsty, męki, śmierci dla nich, przeklinam ich jak najordynarniejsza pijaczka, by skonać nie mogli, by gnili za życia swego [...]” (k. 37r). Wprowadza ogólniejsze rozmyślania na temat istoty zła na świecie, wikła się w refleksje na temat wiary w Boga w obliczu cierpienia – ostatecznie życiowy dramat nie doprowadza jej do utraty wiary, porównuje się z Kasprowiczem, porzuconym przez żonę. Poniosła Chmielakówna stratę po kilkakroć – nie tylko odszedł ukochany mężczyzna, razem z nim też ulotniły się marzenia, złudzenia, ufność i uczucia macierzyńskie, które poczuła wobec córki Orkana, Zofii. Po rozstaniu ciągle się z nim widywała, utrzymywała dwuznaczny układ – Orkan pozostawał w związku z Folejewską, ale cały czas w pobliżu Chmielakówny, pragnąc zbliżenia z nią, a ona była zbyt bezsilna, żeby mu się oprzeć, chociaż „Nie tak chciałam być kochana” (k. 187r). Powraca stały motyw Giewontu, który staje się jak gdyby symbolem jej samotności, ogromu cierpienia, braku zrozumienia.

Nieliczne odwołania do wojny w partiach z tego okresu – często do legionistów, o których też pisze Chmielakówna jako o kochankach albo synach. W tym wszystkim wierzy przecież w odzyskanie przez Polskę niepodległości, ale wątki patriotyczne pozostawia na dalekim planie.

Szczegółowość notatek i warstwa introspekcyjna, analityczna ukazywały skłonność diarystki do psychologizowania, szukania sensów w sytuacji dla niej na wskroś złej: „Niemożliwość stała się dokonaniem, zawsze śmierć była mi bliższą możliwością, choć w śmierć tak trudno uwierzyć niż oddanie się bez ślubu, a jednak żyję dziś, choć silniej nie mógł nikt cierpieć” (k. 244).

Notatki o codziennych zdarzeniach (zajęciach, spotkaniach) ustępują na rzecz wątków dotyczących relacji z Orkanem, ale dziennik Chmielakówny nie jest ich pozbawiony i może służyć jako źródło wiedzy na temat zakopiańskiego towarzystwa w latach przede wszystkim pierwszej wojny światowej (najobszerniejsza część dziennika pochodzi z tego okresu): Bronisława Piłsudskiego, Witkacego, Zofii Dembowskiej, Jana Kasprowicza, Tadeusza Korniłowicza, Stefana Żeromskiego, Stanisława Smreczyńskiego, a także Józefy Joteyko czy Kazimiery Żuławskiej.