publikacje

Wróć do listy

11 lat życia zaprogramowanych przez Związek Sowiecki i PRL w 4-ch rozdziałach. Wspomnienia z lat 1945–1955

Wspomnienia z lat 1945–1955 autorka podzieliła na cztery części i każdą z nich opisała w osobnych rozdziałach. Pierwsza część – Więzienie – rozpoczyna się od momentu zajęcia Lwowa przez wojska radzieckie i aresztowania autorki, obejmuje też czas jej internowania. Kolejny rozdział Haydenberg poświęciła ponaddwuletniemu okresowi spędzonemu na zesłaniu. Relacjonuje m.in. warunki egzystencji i pracy w obozach, do których trafiła. Zapiski dotyczą także współwięźniów i współwięźniarek – Polaków i Niemców – oraz funkcjonariuszy obozu. Trzeci fragment wspomnień jest opisem lat spędzonych we Lwowie po powrocie z obozu (1950–1955), kiedy po otrzymaniu oficjalnej odmowy wyjazdu do Polski autorka próbuje ułożyć sobie życie i zapewnić materialną stabilizację – znaleźć pracę, mieszkanie (rozdział: Miasto preżniewo żitielstwa, czyli Miasto poprzedniego życia – Lwów). Ostatni rozdział dotyczy podróży i pobytu w Norylsku w 1955 r., kiedy Haydenberg dołącza na kilka miesięcy do przebywającego tam na zesłaniu męża. Wspomnienia kończy opis przyjazdu do Przemyśla w grudniu 1955 r. Z dokumentu nie wynika wprost, jak Haydenberg minęły lata wojny do czasu zatrzymania, jednakże z jej relacji można wnioskować, że wcześniej autorka miała stosunkowo dużo szczęścia – wojna nie wycisnęła na niej wyraźnego piętna. Wspominając aresztowanie, opisuje szok i zdziwienie warunkami panującymi w więzieniu, m.in. faktem zabrania jej podczas rewizji drugiej szminki, widokiem brudnych cel i naczyń czy brakiem ręczników i bielizny. Interesujące są też zapiski autorki z pobytu w obozach, np. w Riazaniu, opisuje w nich m.in. pozycję kobiet w społeczności obozowej.

Autor/Autorka: 
Miejsce powstania: 
Katowice
Opis fizyczny: 
[1] k., 79 k. ; 29 cm.
Postać: 
inne
Technika zapisu: 
maszynopis
rękopis
Język: 
Polski
Dostępność: 
Zbiór zinwentaryzowany, z założenia udostępniany jest mikrofilm. W Dziale Rękopisów ZNiO możliwość otrzymania oryginału do wglądu w celach badawczych, po złożeniu pisma rekomendującego z uczelni/projektu badawczego etc.
Data powstania: 
1985
Stan zachowania: 
maszynopis: bardzo dobry, rękopis: średni
Sygnatura: 
16787/II, mf 35959
Uwagi: 
Wspomnienia udostępniane również w Fundacji Ośrodka KARTA (https://osa.archiwa.org/jednostki/PL_1001_AW_II_2482). W maszynopisie wspomnień liczne poprawki, skreślenia i dopiski, sporządzone ołówkiem oraz długopisem (niebieski tusz). W niektórych miejscach przebarwienia czcionki maszynopisu na czerwono. Do maszynopisu dołączono rękopis notatek Haydenberg (29 k.) w postaci kratkowanych kartek z notesiku (12,3 cm), klejonych przeważnie po dwie sztuki na jednej większej kartce. Notatki sporządzone ołówkiem, piórem (czarny i zielony atrament) oraz długopisem (niebieski tusz). Tekst sporządzony ołówkiem został miejscami poprawiony w celu zwiększenia czytelności – poprawki dokonane ołówkiem lub długopisem. Stan dobry, czytelność zróżnicowana (od bardzo czytelnych fragmentów po bardzo nieczytelne – rozmazany zapis ołówkiem). Nieliczne poprawki i skreślenia (ołówek, długopis – niebieski tusz). Dołączone kartonowe zawieszki z postaciami aniołków (kolorowa tektura na czerwonej nitce), Wymiary każdej: ok. 4,5 x 2,5 cm. Zapis przeważnie dwustronny. Część notatek została sporządzona w 1955 r. podczas podróży autorki do Norylska. Fragmenty zostały zacytowane w później spisanych wspomnieniach z tamtego okresu („11 lat życia zaprogramowanych przez Związek Sowiecki i PRL w 4-ch rozdziałach”. Wspomnienia z lat 1945–1955). Pozostałe kartki zawierają notatki z pięciu dni wakacji (27.08–1.09): opis trasy z Polski do Jugosławii (przez Czechosłowację i Węgry) i listę kolejno odwiedzanych miejscowości w Jugosławii (Lazarevac, Čačak, Prijepolje). Autorka zwięźle przedstawia warunki, jakie towarzyszyły jej podczas podróży, pogodę i ludzi spotkanych po drodze. Notatki kończą się zapiskiem z 1 września słowami: „Pogoda zła. Wszyscy z campingu uciekają. Co chwila deszcz, rzadko słońce, raczej chłodno. Jeśli jutro będzie tak dalej uciekamy na Dubrownik”. Rok podróży nieznany, ale można z pewnością założyć, że odbyła się już po powrocie autorki do Polski (który miał miejsce pod koniec 1955 r.). Notesik obejmuje również spis zakupionych produktów (w większości spożywczych) w okresie od 12 maja do 12 grudnia, z podanymi cenami, datami dziennymi i okresowymi podsumowaniami.
Słowo kluczowe 1: 
Słowo kluczowe 2: 
Słowo kluczowe 3: 
Główne tematy: 
obozy jenieckie NKWD, łagry, rozłąka z bliskimi, areszt, warunki egzystencji kobiet w więzieniu, Polacy w obozach sowieckich, obóz w Norylsku i Riazaniu, kobiety w obozach jenieckich, hierarchia w społeczności kobiet w obozach, druga wojna światowa
Nazwa geograficzna - słowo kluczowe: 
Zakres chronologiczny: 
Od 1945 do 1955
Nośnik informacji: 
papier
mikrofilm
Gatunek: 
pamiętnik/wspomnienia