Dziennik Emilii Beniowskiej (Wróblewskiej) 1850–1855

Dziennik z czasów panieńskich Emilii Wróblewskiej z Beniowskich. Na początku tekstu autorka wzmiankuje, że zaczęła prowadzić diariusz już rok wcześniej, jednak zrezygnowała i wydarła zapisane strony. Wspomina o zmianach, jakie zaszły w niej w tym czasie.

Mając dwadzieścia lat, snuje refleksję: „Już jestem w wieku, w którym pojąć mogę wielkość zawodu kobiety. Nie schodzić więc nigdy z tego stanowiska, na którem mię Bóg umieścił i być zawsze dla rodziny, dla przyjaciół, dla ludzkości tem, czem kobieta być powinna. Niech wszystkie marzenia do tego się odnoszą, to za cel jedynie mając” (k. 2v). Zwierza się, że nie do końca odnajduje się w towarzystwie podczas przyjęć. Zastanawia się nad rolą pani domu, którą chce kiedyś pełnić. Stwierdza, że aby „dom swój umilić” (k. 3v) nie potrzeba „okazałych przyjęć, licznych zebrań, szumnych zabaw” (k. 4r), bo „miła gospodyni uprzyjemni i ożywi wszystko” (k. 4r). Pociesza się tą myślą, ponieważ ocenia się jako osobę nieurodziwą, niezgrabną, niebogatą i pozbawioną „salonowości” (k. 4r), lecz cechy te uważa za niekonieczne do spełnienia ideału „miłej gospodyni”. Rozważania na temat społecznej roli kobiety pojawiają się również później. W pierwszym wpisie z 1851 r. autorka zauważa, że świat wkracza w drugą połowę XIX w., i z tej okazji zastanawia się nad ideą postępu. Krytykuje ruch emancypacji kobiet; uważa, że kobieta domagająca się równych praw „nie chce być kobietą” (k. 13r), próbuje stać się mężczyzną, lecz zamiast tego jawi się innym jako „pajac”, „potwór” i jest „wyrodkiem przyrodzenia” (k. 13v). Według Beniowskiej emancypacja prowadzi do przejęcia przez kobiety „męskich nałogów” (k. 14r) i wyzbycia się przez nie cech, które autorka dziennika uznaje za kobiece: czułości, cichości i miłości, do której według autorki osoby płci żeńskiej uzdolnione są w szczególny sposób. Beniowska na kartach dziennika dzieli się także swoimi przekonaniami na temat zamążpójścia. Uważa, że do poślubienia kogoś wystarczające są: wzajemna miłość, dobry charakter kandydata i jego chęć oraz możliwość pracy. Autorka zwierza się, że gdy wyraża taki pogląd, jej matka gniewa się na nią. Beniowska ceni opinie swojej matki, rozważa więc tę kwestię, ale nie potrafi wyzbyć się przekonania co do swojej racji.

W dzienniku pojawiają się oskarżenia, które autorka kieruje wobec samej siebie: uważa się za osobą leniwą, marnującą czas. Motywuje się do życia według wyznawanych przez siebie zasad moralnych (poświęcenie dla innych, pracowitość, pogoda ducha), niejednokrotnie zwracając się do siebie w drugiej osobie (zapiski te mają charakter pouczeń). Opisuje codzienne wydarzenia, m.in. anegdoty z życia swojego i znajomych, spotkania z nimi, koncerty, przyjęcia, obrzędy religijne, świętowanie swoich urodzin (z tej okazji autorka stara się podsumować swoje życie: „Kochałam zawsze Boga i cnotę, miałam najlepsze chęci i nic nie było ważniejszym jak ulepszanie siebie […] – wprawdzie wiele mam sobie do wyrzucenia, tem bardziej, że mi Bóg tyle dał światła do poznania moich obowiązków” – k. 32v), nawiązanie kontaktu z ojcem (który z przyczyn politycznych emigrował we wczesnym dzieciństwie Emilii i rodzina nie miała pewności – aż do 1852 r. – czy żyje; wiadomość od niego wywołuje wielką radość u autorki i rozbudza nadzieję na spotkanie z rodzicem), wizytę u jasnowidzki (nie widzi w tym sprzeczności z wyznawaną przez siebie religią rzymskokatolicką – traktuje zdolność przepowiadania przyszłości jako dar od Boga i przejaw Jego potęgi). Część dziennikowych zapisków ma formę modlitwy: dziękczynienia, prośby lub medytacji. Autorka snuje rozważania na temat doznawanych przez siebie emocji, relacji z innymi ludźmi oraz na tematy egzystencjalne (sens życia, jego celowość).