publikacje

Wróć do listy

Relacja Dory Rachel Romanowicz

28 sierpnia 1944 r. Dora Romanowicz została wywieziona do Auschwitz (wraz z ojcem, dwoma braćmi i siostrą). Opisała pierwszą selekcję w obozie. Potem trafiła do Freiburga, gdzie pracowała w fabryce amunicji, następnie skierowano ją do pracy w obozowej kuchni. Ze względu na zbliżający się front wschodni więźniarki ewakuowano do obozu w Mauthausen i ulokowano w romskiej części obozu. Autorka wspominała, że po wyzwoleniu „wielu Żydów chciałoby wrócić do Polski, ale boją się, że nie dostaną w Polsce mieszkań”. Oprócz niej wojnę przeżyła siostra i jeden z braci, reszta rodziny zginęła. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Sary Minc

Relacja dotyczy wydarzeń z lat 1939-1945.

Autorka rozpoczyna od informacji, że od 1942 roku pracowała wraz z córką w fabryce amunicji w Starachowicach. Przywołuje sylwetki strażników, opisuje warunki panujące w obozie.

Wspomina jak podczas likwidacji getta ostrowieckiego jeden z policjantów żydowskich (jej krewny) okrada ją z rzeczy pozostawionych na przetrzymanie Polakom poza gettem. W związku z kradzieżą nie stać jej na pomoc jej choremu synu, który „umiera po kilku tygodniach męczarni”.

Drugi z jej synów zostaje zabrany z transportem do Treblinki.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Racheli Kahan

Relacja bez daty. Dotyczy wydarzeń z okresu pomiędzy 1939 a 1944 rokiem. Tekst otwierają informacje na temat pobytu autorki w Krakowie latem 1939 roku. Po wybuchu wojny, postanowiła przedostać się do siostry, do Kołomyi, zajętej przez Rosjan. Po wejściu Niemców znalazła się pod opieką chrześcijańskich znajomych siostry, którzy zgodzili się udzielić jej i jej rodzinie schronienia. Kobieta odnotowała, że chciała dostać się do męża (przebywającego w Będzinie), lecz bała się przekroczenia granicy, co było zakazane.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Antoniny Górskiej (zeszyt 10)

Antonina Górska opisuje Szwajcarię jako kraj demokratyczny, gdzie ludzie są uczciwi i żyją w zgodzie pomimo dzielących ich różnic. Uważa, że gdyby miała jeszcze raz się urodzić, to właśnie tam. Spędziła w Szwajcarii cztery lata. Lozannę opisuje jako miejsce „bardzo aktywnej polityki polskiej”, działało tam wiele polskich organizacji. Wspomina dyskusje z członkami Agencji Lozańskiej, którzy byli przekonani, że Polska nie może być samodzielnym krajem i powinna istnieć pod zwierzchnictwem Rosji. Jej przeciwstawne poglądy nazywali „rozczulającymi”. W Vevey poznała Henryka Sienkiewicza.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Gitli Szwarcblatt

Gitla Szwarcblatt opisuje likwidację getta w Sarnach w sierpniu 1942 r. Autorka uciekła i ukrywała się po tzw. aryjskiej stronie, u znajomych Polaków, a następnie we wsiach i na polach niedaleko Równego (Stepań, Antonówka), a także m.in. u Polaka, który przed wojną znał jej dziadka. Przyłączyła się do radzieckiego oddziału partyzantów w lasach wołyńskich, była sanitariuszką i spisywała zeznania (do 1943).

publikacje

Wróć do listy

Relacja Margot Ringer

Margot Ringer została przewieziona z sosnowieckiego getta na Środuli do obozu przejściowego w Gogolinie, a stamtąd do obozu w Gliwicach. Pracowała w fabryce sadzy. Opisała warunki życia w gliwickim obozie, wspominając m.in., że co trzecia niedziela była wolna i wówczas organizowano „amatorskie imprezy”, które były „aprobowane" przez Niemców. Autorka została ewakuowana do Neustadt k. Berlina i następnie do Ravensbrück. Pracowała przy kopaniu okopów. W obozie panował głód i choroby. Dzienne racje żywnościowe wynosiły 10 dkg chleba i dwie łyżki zupy, potem pół litra zupy. 2 maja 1945 r.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Frydzi Klajman (część druga)

Frydzia Klajman opisuje przebieg akcji likwidacyjnych w getcie w Ostrowcu Świętokrzyskim i negatywnie ocenia działanie Judenratu. Wspomina o gwałtach na kobietach dokonywanych przez żydowskich policjantów i żołnierzy ukraińskich. Wymienia nazwisko mężczyzny, który „stale zapraszał kobiety na komendę w Częstociach, obiecując za to chleb i zwolnienie z pracy. Zmuszał czasem też kobiety do odwiedzania go w swoim mieszkaniu, gdzie je wykorzystywał”. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Felicji Goldfarb

Felicja Goldfarb trafiła wraz z rodziną do getta w Radomiu (kwiecień 1941 r.). Opisuje przebieg pierwszej akcji likwidacyjnej, po której pozostali przy życiu mieszkańcy pracowali przy „czyszczeniu domów żydowskich” lub kopali torf. Uniknęła śmierci podczas ostatecznej akcji likwidacyjnej – wraz z dziewięcioletnią córką zostały wyprowadzone ze szpitala i przetransportowane do obozu w Pionkach, gdzie przebywały do lata 1944 r. Stamtąd autorka została przetransportowana do Auschwitz, wspomina o kilku selekcjach przeprowadzonych przez Josefa Mengele.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Nomy Futerman

Relacja dotyczy wydarzeń z lat 1939-1942.

Autorkę wojna zastała w Łodzi. Już na samym początku zaznacza, że ze strachu przed utratą mienia, zaczęła wszystkie kosztowności i „mienie rodziny bliskiej i dalszej” przewozić do Warszawy. Opisuje, że mimo nakazu noszenia opaski z gwiazdą Dawida, ona swojej nie nosiła.

Autorka wspomina również swoje podróże pociągiem. Zaznacza, że wsiadała do wagonu dla Niemców i tak przemierzała drogę.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Chai Szafran

Chaja Szafran opisuje wojenne wydarzenia w Sandomierzu, przypomina m.in., że w mieście długo nie tworzono getta. Kiedy powstało getto, ludność żydowska miała negatywny stosunek do Judenratu i policji żydowskiej. Autorka została wywieziona z Sandomierza do Starachowic (pracowała w fabryce amunicji), następnie do Auschwitz (1944). Szła w marszu ewakuacyjnym do Ravensbrück, stamtąd trafiła do obozu w Neustadt, gdzie doczekała wyzwolenia. Szafran wspomina o denuncjacjach, wymienia nazwiska znajomych osób wydanych przez Polaków i rozstrzelanych.

Strony