publikacje

Wróć do listy

Wspomnienie Miriam Biderman

Autorka rozpoczyna relację od powstania w getcie warszawskim. Wraz z grupą innych osób została złapana i odtransportowana na Umschlagplatz. W trakcie eskortowania bojownicy ostrzeliwali prowadzących kolumnę. Biderman plastycznie opisuje moment wsiadania do wagonów, pisze, co wtedy czuła. W transporcie była z siostrą, która została jedyną bliską jej osobą po tym, jak podczas tzw. wielkiej akcji w 1942 r. (Grossaktion Warschau) reszta rodziny trafiła do Treblinki. Autorka dokładnie relacjonuje podróż, próbę ucieczki i wyczekiwanie na świt. Podróż trwała trzydzieści godzin.

publikacje

Wróć do listy

Pamiętnik Franciszki Feliszewskiej z więzienia w Kielcach i Majdanka

Franciszka Feliszewska i jej ciotka zostały aresztowane 9 września 1942 r. w związku z udziałem ich kuzynów w partyzantce. Autorka została osadzona w kieleckim więzieniu – ze szczegółami opisuje ten okres. W ciągu pierwszych kilku nocy w zatłoczonej koedukacyjnej celi kobiety bały się spać. Po przeniesieniu do części dla więźniarek politycznych na jej oczach strażnik odebrał noworodka jednej z matek i na jej oczach go zabił. Później ta sama kobieta trafiła do celi, w której przebywała Feliszewska.

publikacje

Wróć do listy

Dzień, jakich było wiele; Swietlana

Pierwsze z autobiograficznych opowiadań Danuty Rosińskiej, Dzień, jakich było wiele, opisuje konkretne wydarzenie obozowe – egzekucja pokazowa. Jedna z więźniarek, szesnastoletnia Żydówka, chciała uciec z obozu, lecz została zatrzmana. Oprawcy podjęli decyzję o wykonaniu pokazowej egzekucji. Autorka wiele miejsca poświęca opisowi wyglądu młodej skazanej, przytacza ostatni dialog z egzekutorem, a potem informuje, jak przez trzy dni i trzy noce ciało wisiało niezabrane na szubienicy (zdjęto je czwartego dnia). Rytmiczne ruchy martwego ciała Rosińska przewrotnie nazywa tańcem.

publikacje

Wróć do listy

Nalot

Jedno z opowiadań składających się na wspomnienia Hanny Znatowicz z pobytu w obozie w Ravensbrück. Akcja rozgrywa się podczas jednego z wielu nalotów alianckich i ukazuje nastroje – zarówno Niemców, jak i więźniarek – pod koniec wojny. Pierwszoosobowy narrator przedstawia również obawy i nadzieje związane z kolejnymi atakami aliantów, chwile jedności i momenty rozłamu wśród więźniarek. Pojawia się tam m.in.

publikacje

Wróć do listy

Cykl "Menażeria"

Cykl „Menażeria” jest częścią wspomnień Hanny Znatowicz z pobytu w Ravensbrück. Trzy historie przedstawiają postaci kobiet, które swoim zachowaniem lub wyglądem odbiegały od stereotypowych wyobrażeń ról społecznych przypisywanych kobietom. W opowiadaniu Pawian bohaterką jest Anne-Liza, brutalnie prześladująca inne osadzone, ze względu na swój wygląd przyrównana do tytułowej małpy. Transgenderowa więźniarka budzi skrajne emocje z powodu przekraczania norm związanych ze swoją płcią biologiczną – zarówno pod względem zachowania, jak i wyglądu fizycznego.

publikacje

Wróć do listy

III/1944/

Utwór poetycki Hanny Znatowicz III/1944. Wiersz stroficzny, rymowany, podzielony na osiem czterowersowych strof, dołączony do cyklu BIURO. Jesień 1944 r., fragment z życia w niemieckim podobozie pracy. Wiersz opisuje pracę kobiet – grupy więźniarek z Warszawy – w biurze, przy sporządzaniu raportów. Wyraża poczucie beznadziei, zagrożenia i rezygnację z powodu panujących w obozie warunków. Ubrane w obozowe pasiaki kobiety zostają przyrównane do spowitych w kokon poczwarek. W wierszu wybrzmiewa silna tęsknota za dawnym, minionym życiem, za Warszawą.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Bronisławy Feigenbaum

Adresatką listu Bronisławy Feigenbaum jest Emilia Fei. Autorka prosi Musię (Fei) o informacje dotyczące transportu, w którym wywieziono jej siostrę do obozu. Natępnie opisuje fabrykę mydła w Gdańsku (na terenie Państwowego Instytutu Higieny), w której Niemcy podczas wojny produkowali mydło z ludzkich zwłok. Dodała, że po pobycie w tym miejscu „dostała psychozy”. W czasie nocnych dyżurów nie gasi światła (Feigenbaum była pielegniarką).

publikacje

Wróć do listy

Góra nieczarodziejska. Do cyklu: Blaski i Cienie

Zbeletryzowane wspomnienie Niny Gradstein o pobycie w Głównym Domu Wczasowym w Krynicy w 1953 r. Autorka zaczyna od przedstawienia ośrodka, do którego wstęp mieli tylko „zasłużeni” (sama zapisuje to słowo w cudzysłowie, dodając, że jej jedyną zasługą jest bycie żoną Alfreda Gradsteina), po czym przechodzi do opisów drobnych incydentów, których była świadkiem.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Gołdy Orlańskiej

Gołda Orlańska opisuje wysiedlenia ludności żydowskiej w Międzyrzecu Podlaskim i Białej Podlaskiej. W tym czasie autorka wraz z innymi osobami ukryła się w stajni i uniknęła wywiezienia do obozu koncentracyjnego. Potem ścięła włosy i w męskim przebraniu pracowała w obozie „Vineta” na przedmieściu Białej Podlaskiej. Na wieść o likwidacji obozu wróciła do getta w Białej Podlaskiej. Potem trafiła na Majdanek.

publikacje

Wróć do listy

Apel oświęcimski

Na zasób składają się wspomnienia trzech więźniarek obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu: Wandy Patoczki, Haliny Smoleńskiej i Celiny Śliwińskiej-Neville, które spisały swoje teksty po wyzwoleniu. Wszystkie utwory odznaczają się walorami literackim, narracja jest zindywidualizowana, a opis życia w Auschwitz wielowymiarowy. W opowiadaniu Śliwińskiej-Neville zmarznięte więźniarki podczas nocnego apelu zaczynają się kłócić o to, którego dnia wypada Boże Narodzenie. Jedna z nich mówi, że w ich sytuacji to już nie ma żadnego znaczenia.

Strony