Życie codzienne w czasie kryzysu

Wspomnienia Anny Dębskiej tylko w niewielkiej części dotyczą wydarzeń z sierpnia 1980 r.  Autorka koncentruje się na opisie życia codziennego w warunkach kryzysu narastającego od początku lat 70. Wspomina także wydarzenia wcześniejsze, zapamiętane z dzieciństwa i wczesnej młodości: odwilż 1956 r., następnie protesty studenckie w 1968 r., wydarzenia na Wybrzeżu z 1970 r. i strajki w Radomiu w 1976.  Wszystkie one są dla niej dowodem na nieprawidłowości funkcjonowania gospodarki socjalistycznej oraz na przekłamania i przemilczenia polityki informacyjnej prowadzonej przez rząd i PZPR. Dębska nie analizuje przyczyn i skutków kolejnych kryzysów politycznych, deklaruje niewielkie zainteresowanie polityką. Opisuje natomiast szczegółowo trudności życia codziennego z perspektywy młodej mężatki i matki najpierw jednego, potem trójki dzieci. Wspomina okres wspólnego zamieszkiwania z rodzicami i bratem w dwupokojowym mieszkaniu na warszawskim Grochowie od swojego ślubu w 1970 r. do narodzin drugiego dziecka w 1976. Mieszkanie na nowo wybudowanym osiedlu na Targówku udało jej się uzyskać dopiero po interwencji w Komitecie Wojewódzkim PZPR. Długotrwałe starania o mieszkanie, kłopoty z zakupem mebli i sprzętów domowych podważają jej wiarę w reformy zapowiedziane przez ekipę Edwarda Gierka. Dokumentuje narastające problemy z zaopatrzeniem, uciążliwość życia w warunkach ciągłych niedoborów: „Lata mijają wśród borykania się z trudnościami dnia codziennego, między kolejkami po chleb, ziemniaki, masło, rajstopy, lekarstwa, a także pod gabinetami lekarzy, na poczcie i nawet pod drzwiami klasy w czasie wywiadówki. Ogłupiały człowiek chodzi w tym codziennym kieracie, dzieci, dom, sklepy” (s. 10)  Pracuje w Warszawskich Zakładach Radiowych „Rawar” na stanowisku księgowej, praca nie przynosi jej satysfakcji, a jedynie zmęczenie i frustrację. 

Po urodzeniu trzeciego dziecka – córki Agaty, która przychodzi na świat w kwietniu 1980 r. – autorka postanawia przejść na urlop wychowawczy. O strajkach wybuchających w całym kraju dowiaduje się przypadkowo. Z okna mieszkania dostrzega brak komunikacji autobusowej na ulicy Radzymińskiej (głównej arterii przejazdowej warszawskiej Pragi Północ), od osoby, która odebrała jej telefon do pracy męża, słyszy o wybuchu strajku komunikacji miejskiej w Warszawie, zaczyna śledzić wiadomości radiowe i telewizyjne. Martwi się o męża, członka PZPR, obawia się, że zostanie zmuszony do udziału w tłumieniu strajków. Narzeka na własny brak orientacji w sytuacji politycznej, kładzie to na karb obciążenia obowiązkami rodzinnymi. Szybko nabiera świadomości znaczenia aktualnie toczących się wydarzeń: „Razem ze wszystkimi wiem, że dzieje się coś wielkiego, niezwykłego, to już nie to co było w 1970 i 1976. Stoczniowcy są nieugięci" (s. 11). Przez cały czas pochłaniają ją sprawy dnia codziennego: radykalnie pogarszające się zaopatrzenie, trudności z kupieniem świeżego chleba, mleka i warzyw. Opisuje organizację przyjęcia z okazji chrzcin najmłodszej córki, które odbyły się 31 sierpnia 1980. Z dumą wspomina „wyśmienity obiad” przygotowany dzięki „paczce mięsnej” przyniesionej przez męża z zakładu pracy, następnie relacjonuje przebieg dyskusji rodzinnej przy stole, skoncentrowanej na bieżących wydarzeniach, a także na tematach historycznych, dotychczas objętych cenzurą wypowiedzi. Opisuje własne rozgoryczenie zakłamaniem rządzącej ekipy partyjnej, brakiem jasno sformułowanych wzorów moralnych. Narodziny „Solidarności” i podpisanie porozumień gdańskich przyjmuje z ulgą. Pisze o nadziei na zmianę, ale jednocześnie wyraża obawę i nieufność wobec przyszłości. Podejrzewa, że rząd może nie dotrzymać warunków porozumienia, ma wątpliwości co do tempa zmian politycznych: „Czy dane mi będzie skorzystać z efektów tej odnowy, ile będę miała wtedy lat, czy dożyję tego?” (s. 14). Wspomnienie kończy życzeniem: „Obyśmy mieli tylko mądrych, uczciwych i światłych ludzi w rządzie, którzy potrafią posterować siłą i zapałem narodu” (s. 14). 

Wspomnienia Anny Dębskiej mogą być źródłem do badań nad życiem codziennym w latach 70. i 80. XX wieku w Polsce oraz nad zmianami świadomości społecznej w dobie kryzysu.