publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Klary Dolniak

Wychowywana w patriotycznym domu autorka wspomnień od dziecka inspirowała się losami i działalnością Klaudyny z Działyńskich Potockiej, Emilii Plater, Emilii Szczanieckiej, autorytetem był również dziadek, uczestnik powstania styczniowego. Początek wspomnień dotyczy wybuchu I wojny światowej, w której brał udział ojciec Klary, muzykolog. 26 sierpnia 1939 roku autorka otrzymuje kartę mobilizacyjną do punktu sanitarnego (m.in. do szpitala w Wildze, następnie do szpitala na ul. Polnej w Poznaniu) wystawioną przez Pogotowie Harcerskie. Po wkroczeniu Niemców do Poznania i zamknięciu polskich szkół zachęca młodzież do nauki, przekazując jej książki. Od 1940 r. pracuje w sklepie z konfekcją męską, który jest jednocześnie miejscem spotkań pracowników wywiadu (Dolniak była kurierką-łączniczką wywiadu). W maju 1940 r. roku sklep zamknięto. Klara najpierw zajmuje się handlem, od listopada 1940 r. do lutego 1941 r. pracuje w urzędzie policji, u Nadburmistrza Miasta Wojewódzkiego do przeliczania kart meldunkowych. Na rozkaz Związku Walki Zbrojnej wynosi meldunki obcokrajowców: Niemców, Romów, Rosjan, Włochów. W konspiracji jest odpowiedzialna za ostrzeganie poszczególnych osób przed aresztowaniem. Po aresztowaniu kapitana Witolda Łaszczyńskiego próbuje wyjechać z Poznania do Generalnego Gubernatorstwa, ale tuż przed opuszczeniem miasta, w marcu 1942 r. zostaje aresztowana. We wspomnieniach autorka opisuje dokładnie moment aresztowania i pobyt w siedzibie Gestapo.

We fragmencie zatytułowanym „Zeznania” szczegółowo odnotowuje przebieg przesłuchań, w czasie których nie przyznaje się do stawianych jej zarzutów. Podczas przesłuchań jest bita, do jej celi przydzielono pięć prostytutek, co – jak pisze – jest trudne do zniesienia ze względu na jej „miłość do Ojczyzny”: „Serce krwawiło się, że są Polki, które zabawiają wroga” (s. 23). W marcu 1942 r. zostaje przewieziona do Fortu VII, w którym warunki opisuje jako gorsze niż w Oświęcimiu.

W części poświęconej pobytowi w Forcie VII autorka opisuje szczegółowo warunki panujące w celach, relacje między więźniarkami, przebieg prac fizycznych (Dolniak pracowała m.in. w pralni). Z Fortu VII 11 kwietnia 1942 r. zostaje przewieziona do sądu śledczego w Poznaniu; podczas procesu więziona przy ul. Młyńskiej, gdzie w jednej celi przebywała początkowo z trzema kobietami i szesnastoletnią harcerką, Janeczką Urbańską.

W sierpniu 1942 r. zostaje wywieziona do więzienia w Fordonie. Wspomnienia z tego okresu dotyczą codziennych zajęć, warunków panujących w celi i więzieniu, portretów kobiet, wzajemnych relacji więźniarek (np. pomiędzy więźniarkami politycznymi i kryminalistkami z przedwojennymi wyrokami). Klara opisuje głodowe porcje jedzenia (nierzadko zepsutego). W notatkach (częściowo opatrzonych datami dziennymi, ale spisywanych w konwencji wspomnieniowej, niekiedy w typowej narracji diarystycznej, np.zapiski z 1944 r.) znajdują się również przepisane grypsy i listy.

Autor/Autorka: 
Organizacja/Partia: 
Miejsce powstania: 
Warszawa
Opis fizyczny: 
122 s.
Postać: 
luźne kartki
Technika zapisu: 
maszynopis
Język: 
Polski
Dostępność: 
dostępny do celów badawczych
Data powstania: 
1978
Stan zachowania: 
bardzo dobry
Sygnatura: 
2252 (nr akc. 3284)
Uwagi: 
Tytuł nadany przez redakcję Archiwum Kobiet. Wspomnienia do 26 października 1944 r., zakończone przez Jadwigę Tanianis, z którą Klara Dolniak przebywała w więzieniu. Część dopisana przez Tanianis: „Fordon, 21 stycznia 1945 roku”, (s. 114-120) dotyczy opuszczenia Fordonu. S. 121: poświadczenie wiarygodności wspomnień, napisane przez Irenę Tarnowską, s. 122: odpisy dwóch listów I. Tarnowskiej do K. Dolniak z 1978 r. W teczce ze wspomnieniami znajduje się wycięty z gazety nekrolog K. Dolniak. Do tekstu (k. 49-62) dołączona kopia wyroku niemieckiego Sądu Krajowego w Poznaniu, 20 lipca 1942 r. Na niektórych stronach naniesiona korekta przez J. Tanianis (niebieskim długopisem).
Słowo kluczowe 1: 
Słowo kluczowe 2: 
Słowo kluczowe 3: 
Główne tematy: 
I wojna światowa, udział kobiet w konspiracji podczas II wojny światowej, warunki w więzieniach podczas okupacji
Nazwa geograficzna - słowo kluczowe: 
Zakres chronologiczny: 
Od 1914 do 1944
Nośnik informacji: 
papier
Gatunek: 
pamiętnik/wspomnienia