Relacja Chany Grynszpan
Chana Grynszpan próbowała w 1941 r. wyjechać w głąb Związku Radzieckiego. Pociąg zatrzymano, wielu Żydów nie miało paszportów, niektórzy usiłowali nielegalnie przekroczyć granicę i zostali zabici. 24 czerwca 1941 r. armia niemiecka znajdowała się blisko uchodźców i większość z nich postanowiła wrócić do rodzinnych miejscowości. Autorka wraz z innymi przez sześć dni szła z powrotem do Wilna. Opisała prześladowania ludności żydowskiej (grabieże mienia, łapanki i pogromy) przez Niemców i Litwinów. W Ponarach odbywały się masowe egzekucje. 6 sierpnia 1941 r. Grynszpan została przesiedlona do getta. Jego naczelnikiem był Gens, Żyd zmuszony do współpracy z gestapo, który pomagał dostarczać broń partyzantom i ułatwiał wyjście z getta ludziom, którzy chcieli przyłączyć się do oddziałów w lesie albo mogli ukryć się po tzw. aryjskiej stronie. Autorka wymienia inne osoby, które pomagały Żydom (Kejtel), a również tych, których udało się przekupić i ostrzegali Żydów przed zagrożeniami (Waiss). 23 września 1943 r. nastąpiła likwidacja getta i pozostałych Żydów wywieziono do obozów (Stutthof, Kaiserwald k. Rygi). Grynszpan trafiła do Gdańska, gdzie pracowała przy budowie dróg, potem była ewakuowana do Gatensdorf. Tam doczekała wyzwolenia przez Armię Czerwoną.