Potworny sekret

Halina Martin opisała, jak Polacy informowali zachodnich polityków i opinię publiczną o prześladowaniu i masowym mordowaniu Żydów przez Niemców w Polsce. Na maszynopisie znalazła się odręczna adnotacja, że to opracowanie zostało wysłane do Jerzego Giedroycia. Autorka wspomniała o misji kuriera Jana Karskiego, który w drodze do Londynu we wrześniu 1942 r. dostał od Delegata Rządu Polski Podziemnej zadanie, by zabrać również polecenia dwóch organizacji żydowskich, socjalistycznego Bundu i Syjonistów. Należało przekonać rządy państw zachodnich, że Żydom polskim grozi zagłada i że trzeba powstrzymać hitlerowskie ludobójstwo. Społeczeństwa wolnego świata nie chciały uwierzyć w doniesienia z Polski. Tym bardziej że nawet Żydzi z getta warszawskiego w 1942 r. nie wierzyli prasie podziemnej, że na Lubelszczyźnie w Bełżcu są czynne komory gazowe. Aby Karski miał pełen obraz sytuacji Żydów, dwukrotnie wprowadzano go do getta, raz nawet był w Bełżcu. Społeczeństwo polskie starało się ratować Żydów, często płacąc za to najwyższą cenę. W całej Generalnej Guberni wisiały liczne plakaty z datą 15 października 1941 r., gdzie zawiadamiano, że za udzielenie Żydom przytułku, dostarczanie jedzenia bądź sprzedawanie im artykułów żywnościowych grozi kara śmierci. Z kolei donosiciele podlegali surowym wyrokom władz Państwa Podziemnego. Autorka zrobiła zestawienie różnych działań polskiego środowiska na Zachodzie, zmierzających do nakłonienia państw zachodnich do interwencji w obronie prześladowanych Żydów. Zestawienie to zawiera czterdzieści jeden faktów z dokładnymi datami (1940–1944), które są dowodem na to, że polscy przedstawiciele wielokrotnie informowali państwa zachodnie o tym, jak Niemcy traktują Żydów w Polsce. Wynika z niego, że już w marcu 1940 r. (i kilka razy później) ambasador Kazimierz Papée informował sekretarza stanu w Watykanie o prześladowaniach Żydów w Polsce. Również Rząd RP informował rządy państw sprzymierzonych o terrorze w Polsce. W latach 1941–1942 pojawiały się liczne publikacje w językach angielskim, francuskim i hiszpańskim o inwazji niemieckiej w Polsce. W czerwcu 1942 r. Rząd RP zawiadomił rządy państw sprzymierzonych o eksterminacji Żydów i zażądał interwencji. Generał Sikorski w przemówieniu w radiu BBC informował opinię publiczną o prześladowaniach. W tym samym miesiącu ukazał się w prasie brytyjskiej artykuł Szmula Zygielbojma o masakrze ponad miliona Żydów. Przez kolejne miesiące Polacy interweniowali na Zachodzie, by położyć kres ludobójstwu. W grudniu 1942 r. Rząd RP i rządy państw sprzymierzonych wydały wspólną deklarację z żądaniem zaprzestania zbrodni popełnianych na Żydach i ostrzegającą naród i rząd niemiecki przed konsekwencjami. Kilka dni później generał Sikorski domagał się od Churchilla bombardowania celów lotniczych w Polsce, by pomóc ratować Żydów z obozów zagłady. Zimą 1942 r. Jan Karski przekazał brytyjskim władzom, parlamentarzystom i prasie opis zbrodni niemieckich i żądania Żydów z Polski. Na początku stycznia 1943 r. prezydent Raczkiewicz wysłał list do papieża z prośbą o interwencję i ukrócenie zbrodni niemieckich w Polsce. O zastosowanie skutecznych środków w tej kwestii zabiegała także Rada Narodowa i minister Raczyński. W marcu Rząd RP opublikował po angielsku „The Mass Extermination of Jews in Germany Occupied Poland”. W dniu wybuchu powstania w getcie warszawskim polski poseł w Szwajcarii złożył protest do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża przeciwko pominięciu Żydów w przydziale żywności i lekarstw wysyłanych do Polski. Na początku maja generał Sikorski wygłosił w radiu BBC przemówienie, w którym zagroził odwetem za zbrojną likwidację getta w Warszawie. W lipcu 1943 r. ambasador Papée ostrzegł Watykan o groźbie eksterminacji Żydów węgierskich. W kwietniu 1944 r. Rząd RP podjął decyzję powołania Rady ds. Ratowania Ludności Żydowskiej. W końcowej części tekstu autorka opisała wypełnienie misji przez Jana Karskiego, podała, komu przekazał przywiezione do Londynu informacje. W czerwcu 1943 r. wysłano go także do Waszyngtonu, by dostarczył raporty prezydentowi USA i innym ważnym osobistościom. Ogółem wygłosił tam ok. 200 referatów o tym, co widział, czego domagają się Żydzi w Polsce i jak można im pomóc. Na zakończenie autorka przytoczyła słowa Karskiego wygłoszone 15 grudnia 1981 r. w Izbie Reprezentantów w Nowym Jorku. Mówił, że po zakończeniu wojny rządy, przywódcy, naukowcy, pisarze utrzymywali, że nic nie wiedzieli, co się działo z Żydami, byli zaskoczeni wymordowaniem milionów Żydów.