Pamiętniki (1902–1918) Ireny Stankiewiczowej [T. 1]
Pierwszy tom pamiętnika Ireny Stankiewiczowej składa się z dwóch rozdziałów zatytułowanych: W świetle lampy i Pierwsza wojna światowa (1914–1918). W rozdziale pierwszym autorka przypomina historię rodziny, m.in. początek znajomości swoich rodziców. Dowiadujemy się, że ziemiańska rodzina jej matki uważała związek z lekarzem (szlacheckiego pochodzenia) za mezalians. Stankiewiczowa opisuje samobójstwo matki, samotność odczuwaną w dzieciństwie i brak kontaktu z rówieśnikami, nauki pobierane w domu, drugie małżeństwo ojca z siostrą żony Bolesława Leśmiana, swoje pierwsze wrażenia z seansów filmowych w kinie. Koncentruje się również nad losami dalszych członków i członkiń rodziny, osobami zwykle zasłużonymi w dziedzinie kultury lub sferze polityki. Przytacza fragment listu ciotki Anety Jakimiakowej, zawierający informacje o jej zesłaniu do Kurska, wraz z dwiema krewnymi Cecylią i Wandą Zaleskimi. Kobiety zostały aresztowane w Warszawie i ukarane za uczestnictwo w patriotycznej manifestacji upamiętniającej Jana Kilińskiego, w setną rocznicę wybuchy powstania kościuszkowskiego (1894). Według Jakimiakowej warunki życia w Rosji były dobre, a życie kulturalne zesłańców rozkwitło po ich przybyciu. Stankiewiczowa przedstawia wydarzenia z 1905 r. w Łomży, gdzie wówczas mieszkała, a raczej je rekonstruuje, gdyż miała wówczas trzy lata. Na początku lutego w mieście wybuchł strajk szkolny, uczniowie i uczennice gimnazjów walczyli o polską szkołę, domagając się wprowadzenia polskiego języka na lekcjach. Ich postulaty nie zostały spełnione i wielu gimnazjalistów zostało usuniętych ze szkół lub przeniesionych do innych placówek. Po tych wydarzeniach zaczęły powstawać polskie szkoły prywatne, m.in. pensja żeńska Marii Korzeniowskiej, w której później uczyła się autorka.
W rozdziale drugim Stankiewiczowa więcej pisze o ciotce, Cecylii Walewskiej (z domu Zaleskiej), działaczce ruchu kobiecego, która zajmowała ważne miejsce w jej życiu. Umieściła tutaj krótki biogram Walewskiej oraz szczegółowe informacje dotyczące działalności, a także twórczości prozatorskiej i publicystycznej ciotki, rezygnując z osobistych obserwacji czy wspomnień. Stankiewiczowa nie określa własnego stosunku do ruchu emancypacyjnego. W tej części pamiętnika autorka skupia się na opisie życia codziennego podczas I wojny światowej. Sytuacja rodziny pogorszyła się po 1915 r., po wkroczeniu wojsk niemieckich do Warszawy. Wspomnienia Stankiewiczowej były uzupełniane bieżącą wiedzą dotyczącą wydarzeń społecznych i politycznych, które miały miejsce w odległej (względem opisywanych wydarzeń) przeszłości.