publikacje

Wróć do listy

Pamiętnik Heleny Kozickiej

Wspomnienia rozpoczynają się od fragmentów o domu rodzinnym, gościach w domu Gostkowskich (Leon Walewski, Stanisław Menarski, Alfred Sulima Deyma). Z matką łączyła Helenę Kozicką chłodna, zdystansowana relacja. O ojcu autorka pisze przychylnie. Wspomina m.in., że Roman Gostkowski z radością przyjął wiadomość o śmierci papieża Piusa IX, gdyż był przeciwnikiem Kościoła. Dzięki ojcu interesowała się nauką, kształciła umiejętność logicznego myślenia. Twierdzi, że to sprawiło, że już we wczesnej młodości straciła wiarę.

W swoich wspomnieniach określa siebie jako dziewczynę, później kobietę żądną wiedzy, krytyczną, nieufną. Już jako dorastająca dziewczyna, nauczona przez sługę, wiedziała, czym jest stosunek płciowy, choć matka zatajała przed nią nawet okoliczności porodu dziecka. Kozicka natomiast podejmowała chętnie tematy związane z seksualnością w rozmowach z koleżankami. Wspomnienia Kozickiej z dzieciństwa dotyczą ponadto jej miłości do zwierząt (negatywnie wypowiada się o chrześcijaństwie jako o religii niezwracającej uwagi na los zwierząt, poza św. Franciszkiem, pozytywnie natomiast ocenia pod tym względem buddyzm).

Gdy skończyła jedenaście lat, Kozicka rozpoczęła naukę na pensji Felicji Boberskiej. Nastrój panujący w szkole określa jako egzaltowany, co wynikało z doświadczeń powstania styczniowego – państwo Boberscy trafili wówczas do rosyjskiego więzienia, a Zofia Romanowiczówna, nauczycielka języka francuskiego, straciła narzeczonego, Mieczysława Romanowskiego. Ta ostatnia – jak wspomina Kozicka – wpadała często w gniew ku przerażeniu uczennic. Poziom nauczania na pensji był niski, a ponieważ autorka nie odznaczała się pilnością, rodzice przenieśli ją po roku na pensję Wiktorii Niedziałkowskiej, która stała się dla autorki dużym autorytetem. Jak wynika ze wspomnień, okres nauki na lwowskiej pensji Niedziałkowskiej był jednym z najważniejszych i najszczęśliwszych w życiu Kozickiej, dlatego też obszernie go opisuje. Fragmenty te zawierają sylwetki nauczycieli (m.in. profesora Tatomira), szkolne zwyczaje. Oprócz nauki na pensji Kozicka pobierała – zmuszona przez matkę – lekcje fortepianu (jej nauczycielką była Ksawera Zachariasiewicz), których nie lubiła, tak zresztą jak muzyki klasycznej.

Po ukończeniu nauki autorka wyjechała do Wiednia. Tu zetknęła się ze środowiskami arystokratycznymi, ale szybko się nimi rozczarowała. Ceniła natomiast teatr i występy polskich artystów (Mierzwińskiego, Sembrich-Kochańskiej czy Gustawa Fiszera, Ziemajerowej) dla wiedeńskiej polonii. W Wiedniu miała okazję zbliżyć się do rodziny Matscheków, spokrewnionej z Romanem Gostkowskim. Stykała się również z rodziną ministra Floriana Ziemiałkowskiego (jego żoną była Helena z Dylewskich, kuzynka Wandy Gostkowskiej). Ironicznie pisze Kozicka o Polakach mieszkających w Wiedniu. Jako że wychowana została w duchu demokratycznym, z niechęcią i sarkazmem odnosiła się do przebywających w austriackiej stolicy stańczyków. Jako kobieta doświadczała też swego rodzaju upokorzenia podczas spotkań – próbowano ją odsuwać od rozmów na tematy polityczne ze względu na jej płeć (do czego, swoją drogą, nie była przyzwyczajona). W okresie wiedeńskim Kozicka kochała się w Tadeuszu Sławikowskim (porównywała go do postaci Bukackiego z Rodziny Połanieckich; Sławikowski zresztą znał Henryka Sienkiewicza).

W 1890 r. Kozicka razem z ojcem wróciła do Lwowa. Tu też po trzech latach wyszła za wdowca Włodzimierza Kozickiego, męża jej zmarłej na gruźlicę przyjaciółki Marii z domu Sochanik. Od tego momentu zajmowała się głównie prowadzeniem domu, wychowywaniem dzieci i pracą społeczną. Koziccy mieszkali w Brzeżanach, Tarnopolu, Samborze i Kołomyi.

Autor/Autorka: 
Inny tytuł: 
Pamiętnik
Opis fizyczny: 
t. 1: 324 k. ; 22,5 cm.; t. 2: 110 k. ; 30 cm.
Postać: 
synkretyczna
Technika zapisu: 
maszynopis
rękopis
Język: 
Polski
Dostępność: 
dostępny do celów badawczych
Data powstania: 
1937
Stan zachowania: 
średni
Sygnatura: 
Mor. 19
Uwagi: 
Data powstania przybliżona. Kozicka spisała wspomnienia, dochodząc do siedemdziesiątego roku życia. Tom 1 zapisany ołówkiem i atramentem; tom 2 to maszynopis z poprawkami naniesionymi ołówkiem (wiele błędów literowych itp.). Ubytki w maszynopisie. Słabo czytelny rękopis (niewyraźny, osobliwy charakter pisma). Tytuł nadany przez redakcję Archiwum Kobiet.
Słowo kluczowe 1: 
Słowo kluczowe 2: 
Słowo kluczowe 3: 
Główne tematy: 
edukacja na pensji, relacje z nauczycielami i przyjaciółkami, dorastanie, relacje z rodzicami
Nazwa geograficzna - słowo kluczowe: 
Zakres chronologiczny: 
Od 1870 do 1893
Nośnik informacji: 
papier
Gatunek: 
pamiętnik/wspomnienia