Dwa listy Franciszki Rubinlicht do sióstr

W pierwszym liście (dziewięć i pół strony) z 21 marca 1943 r., wysłanym z Warszawy do Francji, Franciszka Rubinlicht wspomina kilkanaście osób, ważniejsze z nich to: Henio (prawdopodobnie mąż), jej syn Hali i siostry Bela, Felka, a także Lutka i Litka (ukrywające się kobiety). Autorka pisze o pierwszym dniu wiosny, pełnym nadziei, lecz „nie dla Żydów-skazańców, na których wyrok śmierci podpisany został w dniu 20 lipca 1942 i w których do tej pory cudem jakimś tli się maleńka iskierka nadziei i życia”. Informuje o masowych egzekucjach, prosi, aby przekazać ten list dalej. Przypuszcza, że ona i Henio zapewne niedługo zostaną zamordowani, a oboje są tak bardzo zmęczeni, że gotowi byliby przyjąć takie rozwiązanie z ulgą. Przeprasza za swoją bezpośredniość, zaznaczając, że wszystko z powodu okrucieństw wojny stało się dla niej „tylko błahostką”. Jej syn Hali żyje i uniknął tragicznego losu – zabijane były dzieci poniżej dziesiątego roku życia, a nieoficjalnie wszystkie młodsze i starsze dzieci. Dodała, że doręczyciel listu podzieli się wszelkimi wieściami dotyczących ich obecnej sytuacji oraz chłopca Artura Berensztejna (ur. 1937). Prosi, aby siostry zaopiekowały się Arturem po jej śmierci, którą przeczuwa. Następnie przypomina o matce, którą nazywa duchem opiekuńczym rodziny, pisze również o losach krewnych i o przyjaciół, poczynając od września 1939 r. Wspomina, że jej mąż został powołany do wojska, a Warszawa zniszczona nalotami. Odtwarza okoliczności śmierci znajomych, wymieniając ich imiona i nazwiska. Dodaje, że w mieście nie ma cmentarzy żydowskich, zmarli są grzebani w przypadkowych miejscach, zwykle zwłoki długo leżą na ulicach, potem trafiają do masowych mogił. Napisała, że w getcie jej syn „doszedł do wagi 35 kg”, a ona ma chory żołądek. Rodzina jej znajomych zmarła z głodu. W getcie szaleje tyfus. Odbywają się selekcje (starzy ludzie i małe dzieci były zabijane na miejscu). W getcie pracowała jako szwaczka, pozostali członkowie rodziny także szukali możliwości zarobku. Wspomina o krewnych w Otwocku, tamtejszym getcie i jego likwidacji. Opiekuje się starszą kobietą imieniem Estera. Fragment listu poświęciła znajomej, która pozwoliła własnej matce umrzeć z głodu, mimo że regularnie otrzymywała paczki żywnościowe - kobieta utrzymywała, że jedzenia i tak nie starczyłoby dla wszystkich. Rubinlicht zwięźle powiadamia o stanie swojego zdrowia: krwotokach żołądkowych i transfuzjach. Spisała również listę osób, których trzeba będzie szukać po zakończeniu wojny, zasugerowała w pierwszym rzędzie kontakt z Czerwonym Krzyżem. Na końcu umieściła przemyślenia dotyczące powstania w getcie, przywołała obrazy pożarów i zniszczeń. Uważała, że słuszną decyzją młodych było podjęcie bohaterskiej walki. W drugim liście (półtorej strony) z 9 listopada 1943 r. autorka powiadamia, że pół roku temu Helena Rubinlicht straciła dziecko. Pisze, że ciągle jest z Heniem: „ciężko w życiu zgrzeszyłam skoro musiałam przeżyć wszystkich najbliższych i najdroższych”. Sporo miejsca zajmują informacje o jej samopoczuciu: bez lekarstw przeżyła zapalenie płuc, w dalszym ciągu ma problemy z żołądkiem – waży 30 kg, a jej opuchlizna głodowa sprawia wrażenie, jakby „lada dzień miała wybuchnąć”. Ukrywając się, często musi zmieniać miejsca pobytu, ponieważ jest szantażowana. Ludzie, których znała przed wojną, teraz zajmują się wyszukiwaniem i denuncjacją Żydów. Kilkakrotnie padła wraz z Heniem ofiarą napaści (ukradziono im buty i palta). Napisała, że jednak zdarza się spotkać dobrych warszawiaków, np. tych, którzy udzielili jej i Heniowi schronienia. Pomogła im starsza, bardzo religijna kobieta oraz młody lekarz („głęboki patriota”). W zakończeniu stwierdza, że przeżywają starsi i schorowani ludzie, a jej mały syn umarł.