publikacje

Wróć do listy

Daty (lata 1981-1990)

Zapiski Ludmiły Niedbalskiej obejmują okres od 1 stycznia 1979 do końca 1988 r. Podzielone są na kilka części, z zachowaniem ciągłości numeracji stron. Prowadzone skrupulatnie, dość regularnie, zostały spisane językiem poprawnym, prostym, wręcz lakonicznym. Autorka często stosowała równoważniki zdania, unikała metafor i wyrażeń emfatycznych. Pojedyncze wpisy są krótkie, od kilku wersów do połowy strony. Obok informacji na temat życia codziennego, Niedbalska zapisywała wiadomości zaczerpnięte z prasy i telewizji dotyczące ważnych wydarzeń politycznych, ale także życia towarzyskiego zagranicznych elit politycznych i artystycznych. W 1979 r. koncentrowała się na polityce zagranicznej Stanów Zjednoczonych, konflikcie na Bliskim Wschodzie oraz pogarszającej się sytuacji gospodarczej w Polsce, w tym problemach z ogrzewaniem mieszkań i dostawą ciepłej wody.

Pierwszy wpis z 1980 r. dotyczył wkroczenia wojsk radzieckich do Afganistanu. W związku z opisywanym wydarzeniem Niedbalska rejestrowała krążące po Warszawie plotki o nadchodzącej wojnie światowej: „jakaś zakonnica przepowiedziała na 12.I b.r. wybuch, tylko nie wie gdzie; ponoć ludzie w związku z tym budują bunkry na działkach” (s. 14). Od połowy roku coraz częściej pisała o narastających problemach z zaopatrzeniem, kolejkach i pogarszających się nastrojach społecznych: „Ludzie niespokojni, wciąż mówią o podwyżkach. Ponoć tanie mięso [drożeje] od 1 sierpnia o 50%” (s. 16). 17 lipca 1980 r. po raz pierwszy zanotowała informację o niepokojach społecznych i strajkach, określając je jako przerwy w pracy. Powtarzała wiadomości zaczerpnięte z audycji radia „Głos Ameryki”, przyznając się do poczucia dezorientacji i zagubienia: „Nie sposób połapać się co plotka, a co fakt” (s. 17). Od połowy sierpnia używała już terminu „strajk”, a jej zapiski zostały zdominowane przez relacje ze Stoczni Gdańskiej, następnie z negocjacji między rządem a NSZZ „Solidarność”. Niedbalska powtarzała informacje zaczerpnięte z mediów, zarówno oficjalnych, jak i z zagranicznych rozgłośni radiowych. Regularnie odnotowywała plotki i pogłoski, nie weryfikując ich i traktując je jako wyraz nastrojów społecznych. Opowiadała się po stronie opozycji i „Solidarności”, nie była działaczką związku, ani żadnej organizacji, ale uczestniczyła w publicznych demonstracjach religijno-patriotycznych, wyraźnie łącząc te dwa aspekty. W zapiskach prześmiewczo używała komunistycznej nowomowy (np. „siły antysocjalistyczne”), aby podkreślić swoje stanowisko polityczne. W 1981 r. koncentrowała się na wydarzeniach w kraju, zapisywała informacje o kolejnych strajkach i protestach, o próbach opanowania sytuacji gospodarczej, w tym wprowadzeniu systemu reglamentacji żywności. Relacjonowała wydarzenia, w których uczestniczyła, albo w których uczestniczyli jej znajomi: msze za ojczyznę, uroczystości religijno-patriotyczne, demonstracje. Komentowała treść kazań i styl wypowiedzi poszczególnych księży. Zarejestrowała pojawienie się ks. Jerzego Popiełuszki w parafii św. Stanisława Kostki w Warszawie: „Na Żoliborzu pojawił się nowy ksiądz. Odprawia o 19 b. ostry” (s. 101). Opisywała opozycyjne uliczne praktyki polityczno-religijne, takie jak układanie krzyża z kwiatów pod kościołem św. Anny przez „baby kwietne” (s. 98, 114). Relacjonowała także kolejne uroczystości upamiętniające powstanie warszawskie i Armię Krajową. Pierwsza część zapisków kończy się na wigilii Bożego Narodzenia 1981 r.

Kolejna część, rozpoczęta notką z 12 maja 1982, jest znacznie krótsza, z rzadkimi, nieregularnymi wpisami. Dotyczy przede wszystkim rejestracji i działalności NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych, życia religijno-politycznego oraz pielęgnowania pamięci o Armii Krajowej. Niedbalska relacjonowała kolejne msze za ojczyznę, patriotyczne kazania ks. Stefana Niedzielaka (1914–1989), składanie kwiatów na grobie ks. Jerzego Popiełuszki, występy artystów w kościołach. Odwoływała się do symboliki religijno-patriotycznej, często przywoływała skojarzenia z okresem okupacji niemieckiej 1939–1945, pisząc np. o „łapankach” urządzanych pod kościołem przez milicję (s. 116). Do 1989 r. regularnie odnotowywała kolejne msze za ojczyznę, msze w rocznicę wprowadzenia stanu wojennego oraz w intencji Armii Krajowej. 

Ostatnia część zapisków, rozpoczęta na stronie 122, dotyczy wyłącznie uroczystości kościelnych upamiętniających powstanie warszawskie i Armię Krajową. Każda z notek datowana jest na 20 sierpnia kolejnego roku, od 1981 do 1988. Niedbalska komentowała treść homilii, opisywała patriotyczne dekoracje kościołów, wspominała praktykę wspólnego śpiewania pieśni religijnych i patriotycznych. 

Zapiski Ludmiły Niedbalskiej mogą być źródłem do badań nad nastrojami społecznymi w okresie stanu wojennego i kryzysu lat 80. XX w. w Polsce, nad codziennymi praktykami opozycyjnymi oraz nad symboliką religijno-patriotyczną.

 

 

 

 

 

Autor/Autorka: 
Organizacja/Partia: 
Miejsce powstania: 
Warszawa
Opis fizyczny: 
125 s.
Postać: 
luźne kartki
Technika zapisu: 
maszynopis
Język: 
Polski
Miejsce przechowywania: 
Dostępność: 
dostępny do celów badawczych
Data powstania: 
1988
Stan zachowania: 
dobry
Sygnatura: 
AO II/85.3
Uwagi: 
Czystopiśmienny maszynopis z odręcznymi poprawkami i dopiskami, numery stron odręcznie przekreślone i poprawiane. Dopisek: "Dedykowane: panu prof. Wł. Bartoszewskiemu."
Słowo kluczowe 1: 
Słowo kluczowe 2: 
Słowo kluczowe 3: 
Główne tematy: 
życie codzienne w okresie kryzysu, problemy zaopatrzeniowe, polityka, życie religijne, upamiętnianie powstania warszawskiego
Nazwa geograficzna - słowo kluczowe: 
Zakres chronologiczny: 
Od 1979 do 1988
Nośnik informacji: 
papier
Gatunek: 
dziennik/diariusz/zapiski osobiste