publikacje

Wróć do listy

Relacja Estery Epsztejn

Estera Epsztejn opisuje getto w Łodzi i kolonię rolniczą w dzielnicy Marysin, którą zajmowała się jej organizacja syjonistyczna Djon Akiba. Działki zlikwidowano w marcu 1942 r. i autorka wróciła do getta, w którym nasilały się akcje likwidacyjne. Jej matka zmarła w lipcu 1942, a ojciec w zimie tego samego roku. W tym czasie podjęła decyzję o ukryciu dwunastoletniego brata na terenie Marysina, gdzie przebywała jej siostra. Na początku września 1942 r. w getcie trwała tzw. Wielka Szpera (z niem.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Janki Kenigsberg

Relacja Janiny Kenigsberg została podzielona na części zatytułowane Arnstadt i Auschwitz. W pierwszej autorka opisuje wyjazd z siostrą do fabryki Siemensa w Arnstadt. Podawały się za Polki, lecz po denuncjacji Ukrainki wpierw przewieziono je na przesłuchanie do Weimaru, następnie wysłano do Auschwitz. W drugiej części Kenigsberg wspomina o sadystycznych nadzorcach i nadzorczyniach (Tauber, Dreksler).

publikacje

Wróć do listy

Relacja Amalii Bertgram

Relacja Amalii Bertgram składa się z trzech części (Kraków-Podgórze, SkarżyskoOświęcim) zapisanych na osobnych kartach. Pierwszy fragment zawiera informacje o rodzinie. Od 1941 r. przebywali w krakowskim getcie i niemal wszyscy zginęli (matka, ojciec, rodzeństwo, krewni). Po akcji likwidacyjnej autorka trafiła do obozu pracy w Skarżysku-Kamiennej. Towarzyszył jej syn, który uciekł z innego transportu. Autorka sądziła, że ich los został przesądzony, ale mimo wszystko miała nadzieję, że przeżyją. Była skłonna zrobić wszystko dla swojego dziecka.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Heleny Berman

Helena Berman musiała opuścić mieszkanie w Krakowie i tułała się po podkrakowskich miejscowościach. Opisała likwidację getta w Proszowicach. Wróciła na krótko do Krakowa, w lutym 1943 r. została aresztowana wraz z mężem i synem. Oskarżono ich o działalność antyniemiecką i podrabianie dokumentów. Mąż zginął, a jej syn popełnił samobójstwo w więzieniu. Autorka trafiła do Auschwitz i szczegółowo przedstawiła warunki życia w obozie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Heni Rubinstein

Henia Rubinstein opisuje pobyt w obozie pracy przymusowej w Bodzechowie, jej matkę skierowano do kuchni, ojciec pracował poza terenem obozu. Autorka krótko wspomina o śmierci rodziców. Po ucieczce z obozu ukrywała się wraz z innymi zbiegami w szopie, którą podpalono. Następnie Rubinstein trafiła do obozu pracy w Ostrowcu Świętokrzyskim. W 1944 r. została wywieziona do Auschwitz, przebywała w baraku dziecięcym i poddawano ją eksperymentom pseudomedycznym. Przypomina o warunkach życia w obozie koncentracyjnym (apele, selekcje, głód).

publikacje

Wróć do listy

Relacja Mily Hornik

Zanim utworzono getto w Rzeszowie, Mila Hornik wraz z rodziną wyjechała do Radomyśla Wielkiego. Żydzi byli deportowani do obozów pracy w Pustkowiu i Międzyrzeczu. W 1943 r. przebywała w getcie bocheńskim, skąd próbowała przedostać się na tzw. aryjską stronę. Potem opisała obóz w Płaszowie, z którego Żydzi uciekali do Krakowa. Ona wydostała się kanałami na dworzec kolejowy, gdzie pomogli jej polscy kolejarze. Następnie opuściła Kraków i pracowała w getcie w Bochni. Na powrót znalazła się w Płaszowie. Wspomina „katów obozowych”, wymieniając ich nazwiska.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Dority Bouscholbe

Dorita Bouscholbe przypomina o wprowadzeniu ustaw norymberskich w Holandii i podaje przykłady reakcji ludności „aryjskiej”, która zachowywała się życzliwie i demonstracyjnie uprzejmie wobec Żydów. W obszernym ustępie relacjonuje sytuację prawną małżeństw mieszanych. Bouscholbe przebywała w obozie przejściowym Westerbrok, później została wywieziona do obozu koncentracyjnego Auschwitz. Opisała okrucieństwa ukraińskich strażników w Birkenau. Z pięćdziesięciu ośmiu holenderskich Żydówek zakończenia wojny doczekały trzy lub cztery więźniarki.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Giny Wieser

Gina Wieser opisała prześladowania Żydów po wkroczeniu Niemców do Borysławia (lipiec 1941): utworzenie getta, przesiedlenia, progromy organizowane przez Ukraińców, sześć akcji likwidacyjnych w getcie, epidemię tyfusu, wywózki do obozu w Bełżcu. Wymienia nazwiska znajomych i członków rodziny, którzy zginęli. Autorka wraz z mężem ukrywała się na terenie nieczynnej elektrowni, w bunkrze, którym zarządzał Żyd nazywany Królem. Kryjówka została odkryta w styczniu 1944 r., gdy śnieg uniemożliwił dokładne zacieranie śladów, ale „nie zabijano wtedy, bo Rosjanie byli zbyt blisko”.

publikacje

Wróć do listy

Urywek z przeżyć Żydówki rumuńskiej w Oświęcimiu

Relację otwierają informacje dotyczące politycznego położenia Węgier w okresie od 1941 do 1944 roku. Autorka opisała wkroczenie wojsk niemieckich do Transylwanii w marcu 1944 roku. Skoncentrowała się na nakładanych na ludność żydowską kontrybucjach, prześladowaniach, mordach i przesiedleniach.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Sary Silfen

Wspomnienia spisane w roku 1982, dotyczące lat 1939-1945. Autorka urodziła się w Sosnowcu, przebywała w mieście w chwili wybuchu wojny. Tekst dotyczy wojennych losów sosnowieckich Żydów, którzy znaleźli się w getcie i obozie Auschwitz. Otwierają go informacje dotyczące getta, warunków życia oraz przesiedleń. Autorka kładzie duży nacisk na zmiany, jakie zaszły w mieście po wejściu wojsk niemieckich. Opisała szeroko zarówno akcje wysiedleńcze jak i likwidację getta. Poświęciła nieco miejsca poszukiwaniu miejsca, w którym mogłaby się ukryć.

Strony