publikacje

Wróć do listy

Polityczna więźniarka Brzezinki – Alicja Juszczak

Warszawianka Alicja Juszczak opowiedziała Antoninie Hobler swoje życie, zawężając opowieść do najważniejszych faktów i zdarzeń, głównie z okresu II wojny światowej. Bohaterka wspominała okupację (m.in. bombardowanie Warszawy) i to, jak z łapanki trafiła do przymusowej pracy w fabryce we Wrocławiu, a stamtąd do Auschwitz-Birkenau w charakterze więźniarki politycznej.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Franciszki Presser

Franciszka Presser w czasie wojny wyprowadziła się z rodziną z Krakowa w okolice Bochni. Presserowie wielokrotnie zmieniali miejsca pobytu, według powtarzanej zasady: „kto będzie 50 km poza Krakowem, ten spokojnie przeżyje wojnę”. Towarzyszyli jej córka (syn we wrześniu 1939 r. został powołany do wojska), matka i rodzeństwo z rodzinami. Na wieść o utworzeniu getta w Bochni autorka zdecydowała się jechać do getta w Krakowie. Tam wkrótce potem rozpoczęła się akcja likwidacyjna, przeżyły Franciszka i jej córka. Presser pracowała w fabryce Schindlera na Zabłociu do jesieni 1944 r.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Janiny Pretzel

Janina Pretzel pracowała w warsztacie kuśnierskim, który został przeniesiony do obozu w Płaszowie. Autorka wspomina o brutalnym zachowaniu kierownika warsztatu Faklera i dodaje, że jego żona „była dobrą kobietą”, lecz „prawdopodobnie nie miała wpływu na męża”. 6 sierpnia 1944 r. została ewakuowana wraz z innymi więźniarkami do Auschwitz, a następnie w październiku do Weisskirchen (Weißkirchen-Kratzau / Bílý Kostel, ob. Czechy), gdzie pracowała w fabryce amunicji. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Ewy Beller

Ewa Beller informuje, że motywacją dla złożenia przez nią relacji była wiadomość o aresztowaniu gestapowca von Malotky'ego. Autorka przypomina, że zatrzymał on jej męża w kwietniu 1941 r. w Tarnowie, a miesiąc wcześniej kilkoro innych Polaków oskarżonych o przynależność do konspiracji: „czy ci ludzie faktycznie należeli do jakiejś organizacji podziemnej – tego nie wiem”. Grypsy, które otrzymywała od męża, zawierały opisy tortur podczas przesłuchań: jeden z więźniów został zabity za odmowę podpisania zeznań, a jemu zmiażdżono rękę.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Hindy Idowicz

Hinda Idowicz opisała getto tarnowskie – we wrześniu 1942 r. zginęło tam ok. 12 tys. Żydów, a 18 tys. wysiedlono, część z nich wywieziono do obozu zagłady w Bełżcu. W listopadzie getto zostało podzielone na getto A dla Żydów posiadających karty pracy i B dla osób niezatrudnionych, starszych oraz dzieci, gdzie przebywała autorka. Na początku września 1943 r. rozpoczęła się akcja likwidacyjna: selekcje, rozstrzeliwanie starców i dzieci, deportacje do obozów koncentracyjnych. Idowicz trafiła (wraz z siostrą) do obozu pracy w Płaszowie, a stamtąd do Auschwitz. W połowie stycznia 1945 r.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Haliny Penner

Halina Penner przebywała wraz z rodziną w krakowskim getcie. Podczas jednej z akcji likwidacyjnych jej rodziców wywieziono do obozu zagłady w Bełżcu. Autorka i jej siostra pracowały pod koniec 1942 r. w fabryce „Kabel”, w 1944 zostały przeniesione do obozu w Płaszowie, a następnie w październiku trafiły do Auschwitz-Birkenau. Penner opisuje warunki życia w obozie i selekcje przeprowadzane przez Josefa Mengele. W styczniu 1945 r. nastąpiła ewakuacja obozu. Autorka i jej siostra szły trzy dni w tzw. marszu śmierci.

publikacje

Wróć do listy

Moje przeżycia w czasie okupacji niemieckiej

Józefina Schepper-Modzowiecka przypomina, że 16 sierpnia 1943 r. przedstawiciel Judenratu przyniósł wiadomość o planowanej likwidacji białostockiego getta. Wkrótce rozlepiono afisze informujące o miejscu i godzinie zbiórki. Każdy mógł zabrać tylko „najpotrzebniejsze rzeczy”. Autorka powiedziała, że z pociągów wyskakiwali młodzi Żydzi, lecz ginęli od strzałów. W Treblince odłączono połowę wagonów, w których m.in. stłoczono uczniów gimnazjum hebrajskiego. Reszta składu została wysłana na Majdanek.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Józefiny Schepper-Modzowieckiej

Józefina Schepper-Modzowiecka opisała warunki życia w Auschwitz. Pracowała w grupie zajmującej się regulacją rzeki, wspomina kapo, niemiecką prostytukę, która znęcała się nad więźniarkami, a także wykorzystywała je seksualnie. Duża część relacji dotyczy relacji homo- i heterseksualnych w obozie koncentracyjnym. Autorka stwierdza, że czas w obozie zwalniał, a więźniowie dzielili się na optymistów i pesymistów. Pierwsi czerpali siłę do przeżycia po każdej przeżytej selekcji, drudzy sądzili, że nikt nie dotrwa do końca wojny. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Wiktorii Krell

Relacja obejmuje wydarzenia z lat 1939-1945.

Autorka rozpoczyna od przywołania wspomnień z początku wojny. Opisuje ona szczegółowo wydarzenie z grudnia 1940 roku, gdy z całej kamienicy zabrano mężczyzn do pracy przymusowej.

Wspomina, że gdy tylko pojawiła się koncepcja utworzenia getta w Krakowie, rodzina zdecydowała przenieść się do Swoszowic, gdzie utrzymywali się ze sprzedaży swoich rzeczy.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Dory Rachel Romanowicz

28 sierpnia 1944 r. Dora Romanowicz została wywieziona do Auschwitz (wraz z ojcem, dwoma braćmi i siostrą). Opisała pierwszą selekcję w obozie. Potem trafiła do Freiburga, gdzie pracowała w fabryce amunicji, następnie skierowano ją do pracy w obozowej kuchni. Ze względu na zbliżający się front wschodni więźniarki ewakuowano do obozu w Mauthausen i ulokowano w romskiej części obozu. Autorka wspominała, że po wyzwoleniu „wielu Żydów chciałoby wrócić do Polski, ale boją się, że nie dostaną w Polsce mieszkań”. Oprócz niej wojnę przeżyła siostra i jeden z braci, reszta rodziny zginęła. 

Strony