publikacje

Wróć do listy

Dziennik 1939–1946

W odróżnieniu od pierwszego zeszytu relacjonującego szczegółowo pobyty Róży Erzepki w uzdrowiskach na przełomie XIX i XX w., zeszyt drugi, obejmujący lata okupacji hitlerowskiej i pierwszy rok po zakończeniu wojny, jest bardzo skąpy w informacje. Zapiski składają się z krótkich notatek na temat zmian miejsca pobytu autorki i członków jej rodziny, a także losów najbliższych osób – nie sposób powiedzieć, czy lakoniczność wpisów wiąże się z wojenną traumą, czy też z innych powodów diarystka nie chciała wdawać się w szczegóły bieżących wydarzeń. Dowiadujemy się z nich, że w październiku 1939 r., tuż po zakończeniu działań wojennych, przyjechały do Róży, mieszkającej wówczas w Poznaniu, „Dosia” i „Helenuś”, córki. Na początku listopada dołączyła do nich jeszcze Zosia, prawdopodobnie najmłodsza córka. Bardzo szybko rodzina ponownie się rozstała: już 19 listopada Zofia wyjechała do Warszawy, a na początku grudnia Dorota wyjechała do „Stacha”. Miesiąc później Róża wraz z rodziną została wyrzucona przez władze okupacyjne z mieszkania na poznańskim Sołaczu i zaczęła przygotowywać się do wyjazdu do Jarosławia, gdzie dotarła na początku marca następnego roku. Przebywała tam prawdopodobnie przez kolejne pół roku, do 7 listopada, gdy wyjechała do Warszawy, z której wróciła w marcu 1941 r. 26 marca 1941 r. do Róży przychodzi wiadomość z Salzburga – była na tyle ważna, że autorka zdecydowała się odnotować informację o niej, nie podaje jednak jej treści. Wpisy z kolejnych miesięcy dokumentują kolejne zmiany adresów zamieszkania, po czym następuje dwuletnia przerwa. Zapiski kontynuowane są niespodziewanie od połowy marca 1944 r. – Róża wyjechała wówczas na święta wielkanocne z Jarosławia do Warszawy. Po świętach wróciła do domu, 20 lipca jednak, nieświadoma nadchodzących wydarzeń, ponownie wyjechała do mieszkającej w Warszawie córki, gdzie 1 sierpnia zastał ją wybuch powstania. Kolejne tygodnie w pogrążonej walkami Warszawie zawierają się w dwóch krótkich zapiskach: „od 1.8 – w schronie” i „wrzesień 25 – wykopują nas ze schronu” (s. 45). Trzy dni później Erzepki była już w Częstochowie, w listopadzie – w Krakowie, gdzie przebywała w trakcie zdobywania miasta przez Armię Czerwoną. Następnie wyjechała do Zakopanego, gdzie prawdopodobnie w grudniu otrzymała wiadomość o najstarszym synu, a 19 stycznia 1946 r. – zawiadomienie o przyznaniu emerytury. Na kolejnych kartach informacje adresowe dotyczące konkretnych osób, listy wydatków, podsumowanie posiadanego majątku.

Autor/Autorka: 
Miejsce powstania: 
Poznań, Jarosław, Warszawa, Kraków, Częstochowa, Zakopane
Opis fizyczny: 
72 k. ; 13,2 cm.
Postać: 
zeszyt
Technika zapisu: 
rękopis
Język: 
Polski
Dostępność: 
dostępny do celów badawczych
Data powstania: 
Od 1939 do 1946
Stan zachowania: 
dobry
Sygnatura: 
1225
Uwagi: 
Numeracja rękopisu rozpoczyna się od k. 40 (traktowany jako kontynuacja wcześniejszego dziennika z przełomu XIX i XX w.); mniej więcej połowa kart niezapisana, luźne notatki. Rękopis nieoprawiony.
Słowo kluczowe 1: 
Słowo kluczowe 2: 
Słowo kluczowe 3: 
Główne tematy: 
okupacja hitlerowska, diarystyka kobieca, wojna z perspektywy diarystyki kobiecej, warunki bytowe w powstańczej Warszawie, ludność cywilna powstania warszawskiego, okupacja hitlerowska w Poznaniu, losy rodziny w czasie wojny
Nazwa geograficzna - słowo kluczowe: 
Zakres chronologiczny: 
Od 1939 do 1946
Nośnik informacji: 
papier
Gatunek: 
dziennik/diariusz/zapiski osobiste